Łucja przez kilka miesięcy była związana z Antonim, mieszkali razem i prowadzili wspólne gospodarstwo domowe. Gdy zorientowała się, że jest w ciąży, poinformowała o tym swojego partnera. Antoni początkowo twierdził, że cieszy się z tej wiadomości, jednak wkrótce wyprowadził się ze wspólnie zajmowanego mieszkania i zerwał z Łucją kontakt. Po narodzinach Klaudii Antoni oświadczył, że nie jest jej ojcem i kategorycznie odmówił jej uznania przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego.

Powyższa para nie była małżeństwem. W takim przypadku ojciec, Antoni, mógł uznać córkę przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego za zgodą matki dziecka, Łucji. Skoro jednak odmówił złożenia oświadczenia o uznaniu dziecka, Łucji pozostaje jedynie dochodzenie ustalenia ojcostwa na drodze postępowania sądowego.

Gdy biologiczny ojciec dziecka nie chce go dobrowolnie uznać, matka dziecka może wystąpić do sądu z pozwem o ustalenie ojcostwa. Oprócz matki dziecka sądowego ustalenia ojcostwa może żądać samo dziecko oraz domniemany ojciec dziecka.

Dziecko albo matka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko domniemanemu ojcu, a gdy ten nie żyje – przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. Domniemany ojciec dziecka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko dziecku i matce, a gdy matka nie żyje – przeciwko dziecku.

W razie śmierci dziecka, które było powodem w sprawie o ustalenie ojcostwa, ustalenia mogą dochodzić jego zstępni.

Z żądaniem ustalenia ojcostwa można wystąpić w każdym czasie po urodzeniu się dziecka. Należy jednak zwrócić uwagę, że po śmierci dziecka lub po osiągnięciu przez nie pełnoletności ani matka, ani domniemany ojciec nie mogą już wystąpić z takim żądaniem.

Pozew o ustalenie ojcostwa należy złożyć do wydziału rodzinnego sądu rejonowego, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania ojca dziecka (pozwanego) lub według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej – dziecka (powoda). Postępowanie takie nie podlega opłatom sądowym.

Domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka. Pozwany mężczyzna może dowodzić, że wbrew temu domniemaniu nie jest ojcem dziecka. Obalenie domniemania, że mężczyzna jest ojcem dziecka, może nastąpić poprzez wykazanie, że w okresie koncepcyjnym matka dziecka obcowała cieleśnie z innym jeszcze mężczyzną. Okoliczność ta może być podstawą obalenia domniemania tylko wtedy, gdy z innych okoliczności wynika, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne. Może to nastąpić przede wszystkim w drodze dowodów przyrodniczych – przykładowo w drodze grupowego badania krwi, badań antropologicznych, badań DNA, a także na okoliczność zdolności mężczyzny do poczęcia dziecka.

Jeżeli w trakcie postępowania sądowego mężczyzna zaprzecza, że jest ojcem dziecka, sąd dopuszcza dowód z grupowego badania krwi lub badania DNA i na podstawie wyników rozstrzyga, czy wskazana przez powoda (matka, dziecko) osoba jest ojcem.

Prawomocny wyrok ustalający ojcostwo stwierdza, że mężczyzna jest ojcem. Ustalenie pochodzenia dziecka jest zatem stwierdzeniem biologicznego faktu, a więc wyrok taki skuteczny jest od dnia narodzin dziecka, a w zakresie powołania do dziedziczenia – od momentu poczęcia.

Kolejną bardzo istotną kwestią odnoszącą się do dziecka pochodzącego ze związku partnerskiego jest nazwisko, które będzie nosiło. W tej sytuacji nazwisko dziecka zostaje określone w wyroku ustalającym ojcostwo. W przypadku sądowego ustalenia ojcostwa dziecko nosi nazwisko ojca, jeżeli dziecko albo jego przedstawiciel ustawowy złoży taki wniosek do sądu. Jeżeli dziecko ukończyło trzynaście lat, do nadania nazwiska ojca potrzebne jest także wyrażenie zgody przez nie osobiście.

Ponadto stosownie do treści art. 93 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd w wyroku ustalającym pochodzenie dziecka może orzec o zawieszeniu, ograniczeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców.

Należy jeszcze zwrócić uwagę, że w przypadku sądowego ustalenia ojcostwa można domagać się zasądzenia na rzecz dziecka comiesięcznych alimentów tytułem jego utrzymania. Należy podkreślić, że ojciec dziecka bez względu na to, czy ma pełnię władzy rodzicielskiej, czy też został jej pozbawiony lub została mu ograniczona albo zawieszona, jeśli nie wychowuje dziecka, jest zobowiązany do uiszczania na jego rzecz alimentów.

Ponadto wraz z ustaleniem ojcostwa matka dziecka może domagać się na swoją rzecz zwrotu kosztów trzymiesięcznego utrzymania w okresie porodu oraz pokrycia połowy wydatków związanych z ciążą i porodem. Na koszt utrzymania w okresie porodu składają się wszelkie wydatki poniesione w tym czasie przez matkę – m.in. koszty wyżywienia, lekarstw, środków kosmetycznych. Z kolei wydatki związane z ciążą i porodem to koszty badań i wizyt lekarskich, koszty odzieży ciążowej i wyprawki dla dziecka. Warto pamiętać o zachowaniu rachunków i faktur potwierdzających poniesione wydatki.

Roszczenie o zwrot kosztów trzymiesięcznego utrzymania oraz o zwrot wydatków związanych z ciążą i porodem przedawnia się z upływem 3 lat od dnia porodu. Po tym czasie dochodzenie tych roszczeń przed sądem może okazać się bezskuteczne, jeśli ojciec podniesie zarzut przedawnienia.

W razie sądowego ustalenia ojcostwa w akcie urodzenia zamieszcza się dane dotyczące osoby ojca. Jeżeli uznanie ojcostwa albo sądowe ustalenie ojcostwa następuje po sporządzeniu aktu urodzenia, do aktu urodzenia dołącza się o tym wzmiankę dodatkową.

Warto podkreślić, że dopiero formalne uznanie lub sądowe ustalenie pochodzenia dziecka pociąga za sobą powstanie stosunku rodzinno-prawnego, który niesie ze sobą określone prawa i obowiązki w relacji biologicznego ojca z jego dzieckiem.

 

Agnieszka Hajdukiewicz

radca prawny

 

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r. poz. 583)

 

Gazetka 145 – październik 2015