Często czujemy, że moglibyśmy wykonać swoją pracę efektywniej i myśleć szybciej, jednak coś nas blokuje. Podobnie dzieje się w momencie, kiedy jesteśmy narażeni na przedłużający się stres – stajemy się rozkojarzeni, trudno nam się skoncentrować na codziennych zadaniach, myśli biegną gdzie indziej. Nie zastanawiamy się nad tym głębiej, swoją słabszą formę tłumaczymy niewyspaniem, złą pogodą, stresem właśnie.

Tymczasem mózg reaguje na stany naszego ciała i psychiki. W ramach swojej aktywności wytwarza różne zakresy fal elektromagnetycznych: alfa, beta, theta i delta (także gamma, które nie są objęte omawianą metodą). W zależności od naszego stanu psychofizycznego przeważa jeden typ fal. Na przykład fale alfa są wzmożone w stanie relaksu, środkowe pasmo fal beta w stanie wytężonego wysiłku umysłowego, fale delta w stanie głębokiego, regenerującego snu, itd.

Czynność bioelektryczna mózgu zmienia się nie tylko wraz z naszym stanem fizjologicznym, ale zależy także od naszego wieku oraz różnych czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Zaburzenia regulacji neurofizjologicznej mogą prowadzić do zmian w falach mózgowych, które w rezultacie wywołują zaburzenia funkcji poznawczych, jak na przykład: koncentracji uwagi, zdolności uczenia się, zaburzenia emocji i zachowania.

Dobroczynna dla mózgu jest przewaga fal alfa, których, jak dowodzą badania, mamy jednak często za mało z powodu niedospania czy przemęczenia. Fale alfa występują przynajmniej dwa razy dziennie: po przebudzeniu i przed zaśnięciem. Ich poziom wzrasta także przy zamkniętych oczach. Dlatego w różnych terapiach radzenia sobie ze stresem zaleca się wykonywanie ćwiczeń z zamkniętymi oczami. Umysł, uwolniony od nadmiaru wrażeń, jest wtedy bardziej zdolny do twórczej pracy, łatwiej też zapamiętuje.

Zależność między stanem naszego ciała a falami mózgowymi została odkryta w latach 60. XX wieku i już na początku lat 70. Amerykańska Agencja Kosmiczna NASA zaczęła wykorzystywać do treningu kosmonautów specjalną metodę, tzw. biofeedback EEG (elektroencefalografia). Dzięki szybkiemu postępowi i rozwojowi technologicznemu metoda ta została udoskonalona i rozpowszechniona. Od ponad 10 lat znana jest również w Europie Zachodniej i Polsce.

Do jej opracowania posłużyło odkrycie, że ludzki mózg jest zdolny wyuczyć się nowego modelu pracy, tzn. poprzez ćwiczenia jesteśmy w stanie poprawić zakres naszych fal. Biofeedback EEG, znany również pod nazwą neurofeedback, to rodzaj terapii, dzięki której pacjent w sposób świadomy uczy się zmieniać wzorzec wytwarzanych w mózgu fal, tak aby mózg pracował wydajniej i szybciej. Jest to bezinwazyjna metoda treningowa. Dzięki odpowiedniemu urządzeniu fale mózgowe są odczytywane i przetwarzane na zrozumiałą dla pacjenta postać graficzną (wykres, animację bądź grę wideo). Podczas terapii lub treningu (w zależności od diagnozy) pacjent w sposób świadomy sam kontroluje swoje reakcje, a następująca w falach mózgowych poprawa jest natychmiast widoczna na ekranie komputera. Dzięki temu pacjent wie na przykład, kiedy jest skoncentrowany, a kiedy przestaje się koncentrować. Pozwala to nauczyć się reakcji własnego mózgu i tak modyfikować jego pracę, aby funkcjonował efektywnie.

Celem treningu biofeedback EEG jest osiągnięcie takiego stanu mózgu, aby wytworzyć utrwalony odpowiedni wzorzec reagowania. Metoda ta jest skuteczna w 80–95 proc. przypadków, w zależności od stopnia złożoności problemu. Dzięki odpowiedniej liczbie treningów można w sposób zamierzony wzmacniać bądź osłabiać czynność fal. Prawidłowe zakresy częstotliwości fal mózgowych, które można wytrenować, są określone na podstawie wiedzy naukowej w zależności od wieku, stanu świadomości i rodzaju wysiłku psychicznego trenowanego. Uzyskiwane wyniki zależą również od motywacji danej osoby. By uzyskać widoczną poprawę, potrzeba przynajmniej 10 sesji.

Biofeedback EEG jest już od dawna wykorzystywany przez sportowców i biznesmenów do profesjonalnego treningu mózgu. W treningach uczestniczą także osoby, które chcą się doskonalić i intensywnie rozwijać funkcje swojego mózgu (na przykład w zakresie koncentracji uwagi), chcą nauczyć się radzenia sobie ze stresem, uzyskać umiejętność wchodzenia w stan relaksacji i wyciszenia.

Amerykańska Akademia Pediatrii uznała w 2013 r. metodę biofeedback za jedną z najbardziej rekomendowanych form terapii dla pacjentów z ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) oraz ADD (zaburzenia koncentracji uwagi). Rekomendacja dotyczy tych form oddziaływania, których skuteczność ma wystarczające potwierdzenie w doniesieniach naukowych i klinicznych.

Zakres biofeedbacku EEG oferowanego przez „Sun in us” w Brukseli (już od kwietnia br.):

DLA DOROSŁYCH

▪ których praca wymaga skupienia, szybkich, prawidłowych decyzji lub gdy powoduje długotrwały stres (na przykład menedżerów),

▪ z problemami z pamięcią i koncentracją,

▪ z problemami z planowaniem i skupieniem,

▪ z niską odpornością na stres.

DLA DZIECI I MŁODZIEŻY

zdrowych w celu:

▪ poprawy wyników w nauce wymagającej wzmożonej koncentracji,

▪ zwiększenia odporności na stres,

▪ poprawy pamięci,

oraz na podstawie diagnozy psychologa dziecięcego (wspieranie leczenia):

▪ z zaburzeniami koncentracji uwagi (ADD),

▪ z nadpobudliwością psychoruchową (ADHD).

 

Beata Pawełczyk-Cnudde

coach, terapeutka biofeedback EEG,

założycielka „Sun in us” (www.suninus.eu)

 

Korzystałam: z książki „Neurofeedback” M. Thompson i L. Thompson, wydanej przez Biomed Neurotechnologie, 2003; z materiałów Biomedu (www.biomed.org.pl) oraz „Poradnika Zdrowie” na www.poradnikzdrowie.pl.

Gazetka 149 – marzec 2016