Być może niektórzy z państwa pracowali w Polsce lub zamierzają wrócić do kraju i tam podjąć pracę. Przepisy Kodeksu pracy stanowią ogólnie, że roszczenia ze stosunku pracy przedawniają się po upływie 3 lat, od kiedy roszczenie stało się wymagalne. Jednakże ta zasada ma odstępstwa zarówno co do terminu, jak i sposobu ustalania początku biegu przedawnienia, czyli momentu wymagalności roszczenia. Przeanalizujmy kilka hipotetycznych sytuacji i występujących w nich roszczeń.
Pani Aldona pracowała jako krawcowa w dużym zakładzie przez 14 lat. Teraz pracodawca wręczył jej wypowiedzenie umowy o pracę, podając jako przyczynę zlikwidowanie jej etatu ze względu na trudną sytuację finansową firmy. Pani Aldona nie wierzy, że szef musi ograniczać liczbę pracowników ze względów ekonomicznych, bo zakład miał ostatnio dużo zamówień, a ona wraz z innymi musiała bardzo często pracować w godzinach nadliczbowych i z tego powodu nie mogła odebrać przysługującego jej urlopu wypoczynkowego. Zwolniona krawcowa uważa, że umowa o pracę została jej wypowiedziana, bo konsekwentnie domagała się podwyżki wynagrodzenia, a nie z powodu redukcji etatów.
Pani Aldonie przysługuje prawo odwołania do sądu pracy i żądanie uznania wypowiedzenia za bezskuteczne, przywrócenie do pracy czy odszkodowanie z tytułu niezasadnego lub niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę w terminie 21 dni od doręczenie pisma wypowiadającego umowę o pracę. Ponadto może domagać się dodatkowego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. Wynagrodzenie za godziny nadliczbowe dobowe powinno być wypłacone w terminie wypłaty wynagrodzenia za dany miesiąc (czyli najpóźniej do 10. dnia następnego miesiąca kalendarzowego). Natomiast wypłata wynagrodzenia za „tygodniowe” godziny nadliczbowe staje się wymagalna w dniu, w którym powinno nastąpić rozliczenie czasu pracy po upływie przyjętego u pracodawcy okresu rozliczeniowego (maksymalnie 4-miesięcznego, a w niektórych branżach 12-miesięcznego).
Z kolei bieg przedawnienia roszczenia pracownika o urlop wypoczynkowy rozpoczyna się ostatniego dnia roku kalendarzowego, w którym pracownik uzyskał prawo do urlopu, chyba że szczególne przepisy Kodeksu pracy lub innych aktów normatywnych przewidują obowiązek udzielenia przez zakład urlopu w innych terminach. Jeżeli urlop wypoczynkowy został przesunięty z przyczyn leżących po stronie pracownika lub pracodawcy, to bieg przedawnienia rozpoczyna się z nadejściem terminu, na który nastąpiło przesunięcie terminu urlopu. W przypadku maksymalnego dopuszczalnego przez Kodeks pracy przesunięcia urlopu wypoczynkowego, tj. do 30 września następnego roku kalendarzowego, termin przedawnienia roszczenia o urlop rozpoczyna swój bieg z ostatnim dniem trzeciego kwartału następnego roku kalendarzowego, kiedy roszczenie pracownika o urlop staje się wymagalne.
Zygmunt J. prowadzi wytwórnię bombek choinkowych. Zatrudnia 17 pracowników, z których jeden – Kajetan P. – ostatnio z powodu niezachowania ostrożności przewrócił się na skład bombek przygotowany do wysłania i stłukł prawie wszystkie. Pracodawca zamierza dochodzić naprawienia szkody przez pracownika.
Z przykładu wynika, że Kajetan P. wyrządził szkodę nieumyślnie, więc roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody (wyrządzonej przez pracownika wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych) przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia.
Jeżeli jednak Kajetan P. w czasie wykonywania obowiązków pracowniczych nieumyślnie wyrządził szkodę osobie trzeciej (np. przewożąc wózkiem widłowym paczki z bombkami, uszkodził samochód jednego z kontrahentów), to chociaż najpierw szkodę osoby trzeciej będzie musiał naprawić pracodawca, następnie Zygmuntowi J. będzie przysługiwało roszczenie regresowe od pracownika o zwrot odszkodowania, które musiał przez niego zapłacić. Takie roszczenie pracodawcy rozpoczyna bieg terminu przedawnienia od chwili naprawienia szkody, a nie od chwili jej wyrządzenia.
Gdyby zaś Kajetan P. uległ wypadkowi przy wykonywaniu pracy (np. poparzył się niesprawnym palnikiem do nagrzewania szkła), pracodawca odpowiada za jego szkodę na zasadach wskazanych w prawie cywilnym, także w zakresie terminów przedawnienia takich roszczeń deliktowych („Gazetka” luty 2017).
Jeśli jednak Kajetan P. nie stłukł, ale ukradł 100 bombek z fabryki, wyrządził pracodawcy szkodę umyślnie. W takiej sytuacji przedawnienie roszczenia poszkodowanego pracodawcy następuje według terminów przedawnienia roszczeń wynikających z czynów niedozwolonych (deliktów) w prawie cywilnym, tj. w terminie 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia, jednak w terminie nie dłuższym niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku (np. kradzieży) popełnionych z winy umyślnej, roszczenie pracodawcy o naprawie szkody ulega przedawnieniu z upływem 20 lat od dnia popełnienia przestępstwa przez pracownika bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia.
Prezenterka telewizyjna Barbara T. podpisała umowę o zakazie prowadzenia działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy w trakcie stosunku pracy, jak i 6 miesięcy po jego zakończeniu. Po ustaniu stosunku pracy pracownicy przysługiwało odszkodowanie za przestrzeganie zakazu konkurencji w wysokości ustalonej w umowie. Po rozwiązaniu umowy o pracę obu stronom przysługują roszczenia, które także się przedawniają.
Roszczenie pani Barbary o odszkodowanie należne od pracodawcy za powstrzymanie się od podejmowania działalności konkurencyjnej po ustaniu stosunku pracy przedawnia się jako świadczenie okresowe w terminie 3 lat. Roszczenie jej byłego pracodawcy o odszkodowanie z tytułu i w związku z naruszeniem przez byłą pracownicę zakazu konkurencji po rozwiązaniu stosunku pracy przedawnia się po upływie 3 lat. Natomiast roszczenia pracodawcy o odszkodowanie z tytułu i w związku z naruszeniem przez panią Barbarę zakazu konkurencji w trakcie stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 1 roku od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia.
Należy podkreślić, że terminy przedawnienia określone w Kodeksie pracy nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną (np. umowę).
Agnieszka Hajdukiewicz
radca prawny
Na podstawie:
- ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2016 poz. 1666 ze zm.);
- ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.).
Gazetka 159 – marzec 2017
