Obywatele Unii Europejskiej mają prawo do opieki zdrowotnej w dowolnym państwie członkowskim, w Islandii, Liechtensteinie, Norwegii lub Szwajcarii. Aby skorzystać z tego prawa, wystarczy posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego tylko w jednym kraju. Nie ma potrzeby odprowadzania składek w kilku krajach jednocześnie.
Tymczasowe pobyty za granicą, wakacje
Osoby posiadające ubezpieczenie zdrowotne w jednym kraju przed wyjazdem za granicę powinny postarać się o Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) (Europese ziekteverzekeringskaart / la carte européenne d’assurance maladie). Karty wydawane są przez krajowy zakład ubezpieczenia zdrowotnego. W Belgii są to kasy chorych, w Polsce Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). EKUZ wydawana jest bezpłatnie. Zapewnia dostęp do niezbędnych usług państwowej opieki zdrowotnej danego kraju na takich samych warunkach, jak osobom ubezpieczonym w tym kraju.
Należy pamiętać, że EKUZ nie obejmuje kosztów planowanego leczenia za granicą. Działa tylko w nagłych, nieplanowanych przypadkach, np. w razie nagłego zachorowania lub wypadku. Ze względu na różnice w systemach opieki zdrowotnej w poszczególnych krajach EKUZ nie gwarantuje również darmowych usług medycznych. Jednak po powrocie do kraju można ubiegać się o refundację poniesionych za granicą kosztów opieki medycznej. W większości przypadków pacjent powinien otrzymać zwrot w takiej samej kwocie, jaką otrzymałby, gdyby został poddany opiece zdrowotnej w swoim kraju. W niektórych przypadkach zwrot może być częściowy. O refundowanych kwotach decyduje krajowy zakład ubezpieczeń zdrowotnych po złożeniu przez pacjenta odpowiednich dokumentów.
Zmiana miejsca pobytu
EKUZ nie działa w przypadku zmiany kraju zamieszkania. Osoby ubezpieczone w jednym kraju, przeprowadzające się do innego kraju członkowskiego, powinny wystąpić do swojego zakładu ubezpieczeń zdrowotnych o dokument S1. S1 jest poświadczeniem uprawnień do opieki zdrowotnej na podstawie ubezpieczenia w innym kraju członkowskim. W Belgii dokumenty S1 wydają kasy chorych, w Polsce NFZ. Dokument S1 należy przedstawić w zakładzie ubezpieczeń zdrowotnych w nowym miejscu (kraju) zamieszkania. Na podstawie S1 osoba ubezpieczona ma prawo do korzystania z opieki zdrowotnej w nowym kraju zamieszkania na takich samych zasadach, jak osoby ubezpieczone w tym kraju.
S1 ma zastosowanie przeważnie w przypadku pracowników transgranicznych, np. mieszkających w Holandii, a pracujących w Belgii, emerytów, którzy przeprowadzają się do kraju, w którym nie mają prawa do świadczeń emerytalnych, lub w przypadku osób niezdolnych do pracy (ciężko chorych lub inwalidów), którzy w nowym kraju zamieszkania nie posiadają ubezpieczenia zdrowotnego. Osoby, które przeprowadzają się do innego kraju ze względów zarobkowych, automatycznie przystępują do systemu opieki zdrowotnej w tym kraju. Takie osoby nie potrzebują formularza S1. W niektórych krajach nabycie prawa do świadczeń zdrowotnych wymaga odpowiedniego okresu ubezpieczenia, np. osoby przeprowadzające się do Belgii ze względów zarobkowych muszą wykazać odpowiedni okres ubezpieczenia zdrowotnego (min. 6 miesięcy), aby otrzymać prawo do świadczeń chorobowych (zasiłków chorobowych i rent inwalidzkich). W takiej sytuacji potrzebny jest dokument E104, wystawiany przez krajowy zakład ubezpieczenia zdrowotnego w kraju poprzedniego pobytu (zatrudnienia).
Praca w kilku krajach UE jednocześnie, świadczenie emerytalne a ubezpieczenie zdrowotne
Osoby, które pracują w kilku krajach europejskich jednocześnie, odprowadzają składki na ubezpieczenie zdrowotne tylko w jednym kraju. Jest to przeważnie kraj zamieszkania.
Jeśli w kraju zamieszkania pracownik wykonuje mniej niż 25% działalności zarobkowej, a siedziba pracodawcy mieści się w innym kraju niż kraj zamieszkania pracownika, wówczas pracownik podlega systemowi ubezpieczenia zdrowotnego kraju, w którym zarejestrowana jest działalność pracodawcy.
Osoby, które otrzymują świadczenia emerytalne w jednym kraju, a mieszkają i pracują w innym, podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu w kraju, w którym mieszkają (i pracują).
Tak jest w przypadku osób pobierających emerytury z Polski i jednocześnie pracujących w Belgii. W takiej sytuacji z polskich świadczeń emerytalnych nie powinny być potrącane składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Planowane leczenie za granicą
Osoby, które planują wyjazd za granicę w celu poddania się leczeniu, muszą uprzednio uzyskać zgodę instytucji ubezpieczenia zdrowotnego w swoim kraju. W przypadku zmiany kraju zamieszkania w celu leczenia należy wystąpić o dokument S1. W sytuacji wyjazdu za granicę tylko na okres leczenia należy wystąpić o dokument S2, który jednocześnie jest zgodą krajowych organów ubezpieczeniowych na leczenie w innym kraju członkowskim. Zgodnie z informacjami zamieszczonymi na stronie Komisji Europejskiej, pacjent musi uzyskać uprzednią zgodę (S2) na leczenie za granicą w trzech przypadkach:
1) świadczeń wymagających pozostania w szpitalu na co najmniej jedną noc,
2) wysokospecjalistycznych i kosztownych świadczeń,
3) w określonych poważnych przypadkach związanych z jakością lub bezpieczeństwem opieki zapewnianej za granicą.
Dokument S2 należy przedłożyć w zakładzie ubezpieczeń zdrowotnych w kraju, do którego wyjeżdża się w celu leczenia.
W przypadku planowanego leczenia szpitalnego konieczna jest uprzednia zgoda zakładu ubezpieczenia zdrowotnego (w Belgii kasa chorych, w Polsce NFZ). Jeśli zgoda zostanie udzielona, koszty leczenia zostaną pokryte na zasadach obowiązujących w kraju, w którym pacjent poddaje się leczeniu. Jeśli pacjent decyduje się na leczenie szpitalne za granicą bez uprzedniej zgody instytucji ubezpieczeniowej, sam będzie musiał pokryć koszty leczenia. Po powrocie do kraju może ubiegać się o refundację, jednak nie ma gwarancji, że ją otrzyma.
W przypadku leczenia pozaszpitalnego można ubiegać się o uprzednią zgodę (S2) lub poddać się takiemu leczeniu bez uprzedniej zgody, a po powrocie do kraju wnioskować o refundację kosztów leczenia. W takim przypadku ubezpieczenie powinno pokryć koszt leczenia na zasadach kraju, w którym jest się ubezpieczonym.
Zakład ubezpieczeń zdrowotnych danego kraju może odmówić zgody na leczenie za granicą ze względu na bezpieczeństwo pacjenta lub jeśli odpowiednia opieka zdrowotna może zostać zapewniona w kraju, w którym pacjent jest ubezpieczony. Pacjent ma prawo odwołać się od takiej decyzji.
Recepty
Recepta wydana w innym państwie członkowskim powinna być uznana w kraju pochodzenia pacjenta i na odwrót. Zasada ta ma zapewnić właściwe kontynuowanie leczenia podjętego w innym państwie Unii Europejskiej po powrocie do swojego kraju. Przepisany lek musi być wydany pacjentowi pod warunkiem, że w danym kraju jest on dopuszczony do sprzedaży i dostępny.
Więcej informacji na temat opieki zdrowotnej w krajach Unii Europejskiej można uzyskać w Belgii w kasach chorych, a w Polsce w Narodowym Funduszu Zdrowia.
Aldona Kuczyńska-Naskręt
Źródło: opracowanie własne, http://ec.europa.eu/social, www.nfz.gov.pl
Gazetka 163 – lipiec – sierpień 2017
