20 marca obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Frankofonii oraz Dzień Języka Francuskiego. Co to za święta i jak doszło do ich powstania?
Termin „frankofonia” stworzył w 1880 r. francuski geograf Onésime Reclus, który tym mianem określił wspólnotę ludzi i państw posługujących się językiem francuskim. Prawie wiek później dwa byłe państwa kolonizatorskie, Francja i Belgia, oraz bogatsze kraje francuskojęzyczne, na czele z Kanadą i Szwajcarią, stworzyły forum współpracy i pomocy biedniejszym krajom. Inspiracją dla utworzenia wspólnoty frankofońskiej była brytyjska Wspólnota Narodów (The Commonwealth of Nations). Datę 20 marca wybrano dla uczczenia rocznicy powstania Agencji ds. Współpracy Kulturalnej i Technicznej (ACCT) w 1970 r. w Niamey w Nigrze. Z czasem zmieniono nazwę agencji na Międzynarodową Organizację Frankofonii (Organisation internationale de la Francophonie, OIF), w skrócie nazywaną Frankofonią. Jej motto to „Równość, komplementarność, solidarność”.
Główne cele OIF to promowanie języka francuskiego oraz różnorodności kulturowej i językowej; promowanie pokoju, demokracji i praw człowieka; wspieranie edukacji, szkoleń, szkolnictwa wyższego i badań naukowych oraz wspieranie współpracy gospodarczej w celu wzmocnienia zrównoważonego rozwoju.
Frankofonia zrzesza 88 państw o różnych statusach. Belgia, jako członek-założyciel organizacji, ma dwa miejsca: jako Belgia Federalna i Wspólnota Francuska. Polska natomiast ma status tzw. obserwatora. Kultura frankofońska stanowi 16 proc. światowego bogactwa. Szczyty frankofońskie odbywają się co dwa lata w różnych krajach – w tym czasie przedstawiciele krajów członkowskich dyskutują nad celami i strategią rozwoju organizacji.
Od 1989 r. organizowane są co cztery lata Igrzyska Frankofońskie, w których startują zawodnicy z państw wspólnoty. Igrzyska zrodziły się z pragnienia szefów państw i rządów, które posługują się językiem francuskim, aby stworzyć solidarność między francuskojęzyczną młodzieżą i stworzyć okazję do spotkań i zdrowej rywalizacji zarówno w kulturze, jak i w sporcie. OIF zajmuje się także wspieraniem pisarzy tworzących w języku francuskim. Od 2001 r. przyznaje nagrodę literacką za francuskojęzyczną powieść propagującą różnorodność kulturową. Dzięki działaniom organizacji powstają biblioteki oraz ośrodki kultury promujące sztuki audiowizualne, teatralne, muzyczne czy plastyczne.
Międzynarodowy Dzień Frankofonii jest głównie obchodzony w krajach należących do wspólnoty. W tym dniu odbywają się koncerty, wystawy artystyczne, spektakle teatralne, konferencje i spotkania z autorami. Obchody związane są z integrowaniem środowisk francuskojęzycznych oraz upowszechnianiem wiedzy dotyczącej różnorodności kulturowej. W Polsce również można poczuć ten klimat poprzez uczestnictwo w imprezach przygotowanych przez instytucje związane z Frankofonią: szkoły, uniwersytety, placówki Alliance Française i inne, zrzeszające przedstawicieli krajów frankofońskich.
Od 2010 r. 20 marca jest również ogłoszony przez ONZ Dniem Języka Francuskiego. W ten sposób Organizacja Narodów Zjednoczonych promuje jeden z sześciu oficjalnych języków roboczych całej organizacji, obok arabskiego, chińskiego, angielskiego, rosyjskiego i hiszpańskiego. To też jeden z sześciu języków urzędowych UNESCO. Francuski to obecnie piąty najczęściej używany język na świecie. Wraz z angielskim jest jedynym innym językiem używanym na pięciu kontynentach: w Ameryce Północnej, Ameryce Południowej, Afryce, Europie i Azji. Ponadto francuski nadal jest jednym z najszybciej rozwijających się języków, z 60 proc. wszystkich użytkowników w wieku poniżej 30 lat. 321 milionów ludzi na świecie jest francuskojęzycznych, a 51 milionów uczy się tego języka.
Język francuski zawsze zajmował ważne miejsce na świecie. W XVII w. w Europie zapanowała moda na francuszczyznę w literaturze, nauce i dyplomacji, spychając łacinę na dalszy plan. Arystokracja i szlachta używały francuskiego na co dzień podczas salonowych spotkań, a nieznajomość zwrotów uważana była wręcz za towarzyską kompromitację. Wpływ języka francuskiego na język polski doskonale widać na przykładzie galicyzmów. Krokiet, komplement, żongler, beret, fotel, negliż to tylko kilka przykładów z około sześciu tysięcy etymologicznie francuskich wyrazów, które zadomowiły się na stałe w polszczyźnie.
20 marca koniecznie załóż beret i przy akompaniamencie muzyki Eugène Ysaÿe’a lub Edith Piaf poczytaj jedną z powieści Balzaka, podgryzając jednocześnie croissanty. To będzie idealne świętowanie Dnia Frankofonii w mikroskali. A jeżeli znajdziesz kogoś, kogo będziesz mógł obdarować francuskim pocałunkiem, świętowanie nabierze ciekawych barw…
Anna Kata
Gazetka 219 – marzec 2023