Dywersant systemu płci, alchemik współczesności, arystokrata genderu – to niektóre określenia Paula B. Preciado, autora książki „Mieszkanie na Uranie”. Dlaczego niebinarność jest jednym z najważniejszych wyzwań współczesności i dlaczego kryją się za nią poprawiające jakość egzystencji zmiany?

Zapraszamy na belgijską promocję książki i spotkanie z jej tłumaczką oraz autorką posłowia dr Agatą Araszkiewicz. Prowadzenie: Zuzanna Radzik

Czwartek, 30 marca 2023, godzina 19h30

Elzenhof, 12, avnue de la Couronne, 1050 Bruksela

Dr Anna Kiejna: Skąd Paul B. Preciado wziął się w twoim życiu?

Dr Agata Araszkiewicz: Paul B. Preciado jest filozofem i osobą transpłciową. To ważna postać debaty publicznej we Francji. Przed zabraniem się za tłumaczenie znałam jego teksty. W trakcie procesu uzgodnienia płci filozof pisał dla dziennika „Libération” felietony, które wyszły jako książka „Mieszkanie na Uranie”. I właśnie tę książkę zdecydowałam się przełożyć na polski, choć istnieją już inne jego pozycje przetłumaczone na nasz język.

W „Mieszkaniu na Uranie” Preciado wypowiada się na różne tematy, takie jak: polityka i miłość do zwierząt, edukacja i niebinarność, sztuka współczesna i model rodziny. Egzaminuje takie pojęcia jak kobiecość, męskość, niebinarność i pokazuje, w jak bardzo ograniczony sposób uwikłani jesteśmy w binarne myślenie.

Krótka, gazetowa forma, którą dobrze się czyta, wydała mi się bardzo potrzebna polskim czytelniczkom, czytelnikom i wszystkim czytającym osobom. Wkrótce po wydaniu tłumaczenia, w listopadzie ubiegłego roku tygodnik „Polityka” uznał „Mieszkanie na Uranie” za jedną z najważniejszych książek pozwalających zrozumieć naszą epokę.

Dlaczego Preciado warto słuchać właśnie teraz?

Współczesne czasy czynią z różnicy płci temat polityczny. W takich krajach jak Polska w imię tradycji czy niby boskiego porządku kobietom oraz osobom ze wspólnoty LGBT odmawia się podstawowych praw związanych z godnością egzystencji.

Z kolei np. w Belgii, pomimo rozwiniętej polityki feministycznej, musimy walczyć z przemocą seksualną, a także o równe płace, i tworzyć równościową kulturę seksualną, w której każda osoba ma prawo do spełnienia.

Według statystyk, o czym mówię w posłowiu do mego tłumaczenia, osoby niebinarne stanowią istotny procent populacji. Zapytajmy zresztą naszych nastoletnich dzieci – dla nich ten temat jest bardzo ważnym wątkiem budowania równościowej przyszłości. Podobnie jak klimat i sprawiedliwy porządek społeczny.

Jaka jest najważniejsza lekcja, jaką nam daje Preciado?

Wszelką niesprawiedliwość płynącą z systemu płci, w jakim żyjemy, traktować jako nieuzasadnioną uzurpację.

Jak to rozumieć?

W społeczeństwie patriarchalnym najwięcej przywilejów należy się mężczyznom, szczególnie białym mężczyznom. Im więcej pojawia się różnic – orientacji seksualnej, pochodzenia etnicznego, pozycji klasowej – tym jest mniej władzy. Dotyczy to więc definiowania tego, jak powinniśmy żyć. Żeby walczyć o zmianę, konieczne jest zrozumienie pewnych mechanizmów.

Czy Preciado opisuje to na własnym przykładzie?

Paul B. Preciado miał kiedyś na imię Beatriz. Doświadczenie bycia osobą niebinarną – to dla niego rodzaj olśnienia. Preciado jest osobą, która była homoseksualną kobietą, ale postanowiła w zgodzie ze sobą zmienić prawnie swoją tożsamość na męską; zachował jednocześnie pamięć o byciu kobietą, o miejscu bycia kobietą i jego znaczeniu. Dzięki temu Preciado widzi, jak inaczej ludzie zachowują się, gdy jest mężczyzną, i może podważyć te zachowania jako fikcje myślowe, ograniczające przyzwyczajenia.

Co pozwala zrozumieć lektura Preciado?

Niewytłumaczalne staje się na przykład, dlaczego osoby niebinarne nie występują w dotychczasowych porządkach społecznych. Zauważmy tu, że to się powoli zmienia – w Belgii w dokumentach państwowych można już dziś deklarować płeć inną niż tylko „kobieca” lub „męska”.

Warto zastanowić się tu, dlaczego stereotypy seksualne są takie silne. Dlaczego mężczyzna ma prawo stosować przemoc, a kobieta pozostaje bezbronna, jak wychowujemy chłopców i dziewczynki, dlaczego osoby niebinarne są niewidzialne dla modelów edukacji czy modelów życia?

Ciekawy jest przykład ubioru – niewidzialność niebinarna ustąpiła eksplozji mody obszernej, kryjącej formy, unikającej płciowych stereotypów. Zaczęło się od haute couture, która od dawna stawia sobie również polityczne cele emancypacyjne i wspiera też osoby wykluczone ze względu na seksualną tożsamość.

Jednocześnie niewytłumaczalne staje się, dlaczego kobietom w Polsce zabrania się aborcji, czyli dysponowania własnym ciałem i dobrostanem. Dlaczego w Belgii kobiety ciągle zarabiają mniej niż mężczyźni? Dlaczego, gdy jesteśmy kobietami, musimy bać się chodzić same w nocy (statystyki pokazują, jak wielkie jest zagrożenie)? Te pytania można mnożyć.

Nie ma żadnego powodu, żeby kogokolwiek traktować lepiej ze względu na jego anatomię, pochodzenie, bogactwo, stan sprawności, sposób życia itd. To jest wielka lekcja dla nas, czytelników.

Jakie masz następne plany tłumaczeniowo-literackie?

Preciado nakręcił film dokumentalny „Orlando”, pokazywany ostatnio jako wielkie wydarzenie na festiwalu w Berlinie. Zostałam wstępnie poproszona o przetłumaczenie ścieżki dialogowej. To przepiękny film, który jest aluzją do niezwykłej powieści Virginii Woolf „Orlando” sprzed prawie sprzed stu lat. Główna postać śpi stuletnim snem, w trakcie którego zmienia płeć.

Ponadto pracuję nad wznowieniem i aktualizacją swojej pierwszej książki, poświęconej biografii symbolicznej poetki Holokaustu, Zuzanny Ginczanki. Postaci kiedyś nieznanej, ale niezwykle inspirującej, wokół której powstała w Polsce swoista subkultura i bardzo się z tego cieszę. Myślę, że już wkrótce uda mi się ukończyć tę książkę.

Dziękuję za arcyciekawą rozmowę.

 

rozmawiała Anna Kiejna