Jak różnice społeczne i kulturowe wpływają na nasze rozumienie przemocy?
Przemoc, choć potępiana w większości kultur i społeczeństw, wciąż jest obecna w wielu formach –fizycznej, psychicznej, emocjonalnej czy ekonomicznej. Jej postrzeganie zmienia się jednak na przestrzeni lat, na co wpływają normy społeczne, wydarzenia historyczne oraz dostęp do edukacji. Istotną rolę odgrywają tu więc różnice pokoleniowe i to właśnie im przyjrzymy się poniżej.
POKOLENIE POWOJENNE – BABY BOOMERS
(ur. w latach 1946–1964)
Pokolenie powojenne dorastało zwykle w tradycyjnym modelu rodziny. Przemoc, zwłaszcza domową, traktowano wtedy jako sprawę prywatną, która rzadko była poruszana publicznie. Wiele osób uważało, że problemy rodzinne należy rozwiązywać we własnym gronie. Ponadto często akceptowano przemoc fizyczną w wychowaniu dzieci jako narzędzie dyscypliny.
Świadomość i normalizacja przemocy
Normalizacja przemocy przez starsze pokolenie często wynikała z wychowania w duchu surowych zasad. Wiele osób akceptowało stosowanie kar fizycznych, nie widząc w nich przemocy, a jedynie „konieczne środki wychowawcze”. Przemoc psychiczna była rzadko rozpoznawana – akceptowano zachowania, które dzisiaj uznalibyśmy za formę przemocy. Wynikało to również z braku wiedzy o zdrowiu psychicznym i o konsekwencjach traumy.
Wpływ na dzisiejsze podejście
Dziś pokolenie powojenne może mieć trudności z rozpoznawaniem subtelniejszych form przemocy i przyjęciem współczesnych norm związanych z ochroną ofiar przemocy. W krajach takich jak Belgia obserwuje się jednak zmianę podejścia w tej grupie wiekowej, co jest efektem wpływu młodszych pokoleń, programów edukacyjnych oraz działalności organizacji pozarządowych.
POKOLENIE X
(ur. w latach 1965–1980)
Pokolenie X dorastało w czasach, gdy przemoc domowa zaczęła być szerzej omawiana, a programy pomocy dla ofiar stawały się bardziej dostępne. Wzrost liczby organizacji przeciwdziałających przemocy oraz kampanie informacyjne wpłynęły na stopniową zmianę podejścia do przemocy.
Wzrost świadomości na temat zdrowia psychicznego
W okresie dorastania pokolenia X rozpoczęto pierwsze publiczne dyskusje na temat przemocy psychicznej i emocjonalnej. W latach 90. wzrosła liczba badań nad wpływem traumy na zdrowie psychiczne. Zrozumiano, że przemocą nie są tylko działania fizyczne, ale także subtelne formy agresji, które mogą mieć długoterminowe konsekwencje psychologiczne.
Nowe podejście do relacji rodzinnych
Pokolenie X zaczęło dostrzegać przemoc domową jako problem społeczny, który należy rozwiązywać także za pomocą interwencji prawnych i publicznych programów wsparcia. W wielu krajach, np. w Belgii, wprowadzono przepisy chroniące ofiary przemocy domowej. Efektem działań profilaktycznych była większa otwartość na zgłaszanie takich sytuacji.
POKOLENIE Y – MILENIALSI
(ur. w latach 1981–1996)
Milenialsi dorastali w czasach dynamicznego rozwoju technologii i internetu. Dzięki dostępowi do nowych mediów są bardziej świadomi różnych form przemocy – psychicznej, ekonomicznej czy cyberprzemocy. Mają również lepszy dostęp do wiedzy o zdrowiu psychicznym i są bardziej otwarci na korzystanie z pomocy psychologicznej.
Nowoczesne formy przemocy i aktywizm
Milenialsi często angażują się w ruchy społeczne, które walczą o równość i sprzeciwiają się różnym formom przemocy. Ruchy takie jak #MeToo czy kampanie antyprzemocowe miały ogromny wpływ na zmniejszenie akceptacji dla przemocy seksualnej i fizycznej. To pokolenie ma niski poziom tolerancji dla toksycznych zachowań i często korzysta z możliwości zgłaszania przypadków przemocy odpowiednim instytucjom.
Podejście do zdrowych relacji
Milenialsi są bardziej świadomi konieczności budowania zdrowych granic w relacjach i dbania o własne zdrowie psychiczne. Wzrost popularności koncepcji takich jak toksyczne relacje, gaslightingczy przemoc ekonomiczna pokazuje, że pokolenie Y stara się być bardziej wyczulone na subtelne formy przemocy i odważnie się im sprzeciwia.
POKOLENIE Z
(ur. po 1997 r.)
Najmłodsze dorosłe pokolenie wychowało się w erze internetu i mediów społecznościowych – czyli bezprecedensowego dostępu do wiedzy na temat przemocy i zdrowia psychicznego. Wychowywane w duchu równości i otwartości zetki są wyczulone na wszelkie przejawy przemocy i traktują je jako kwestie wymagające natychmiastowej reakcji.
Wrażliwość i niski poziom tolerancji dla przemocy
Pokolenie Z jest wyjątkowo wyczulone na kwestie zdrowia psychicznego i praw człowieka, przez co jego przedstawiciele mają niski poziom tolerancji wobec przemocy. Dorastali w świecie, który podkreśla znaczenie równouprawnienia i edukowania na temat zdrowych relacji, dlatego często reagują natychmiast, gdy zauważają przemoc.
Aktywizm i media społecznościowe
Zetki chętnie angażują się w ruchy społeczne, które walczą z przemocą i dyskryminacją oraz promują zdrowie psychiczne. Media społecznościowe traktują jakoprzestrzeńnie tylko do wymiany informacji, ale także do edukacji i wspierania się. Kampanie internetowe, warsztaty samoobrony czy grupy wsparcia są dla nich popularnymi narzędziami walki z przemocą.
PODEJŚCIE DO WYCHODZENIA Z RELACJI PRZEMOCOWYCH…
…znacząco różni się między pokoleniami, co wynika z odmiennych doświadczeń, wartości społecznych, dostępności wsparcia oraz norm kulturowych.
POKOLENIE POWOJENNE
W społeczeństwach, w których dorastało to pokolenie, zwykle oczekiwano trwałości małżeństw bez względu na ich jakość. Wierność wartościom takim jak rodzina, stabilność i tradycyjne role społeczne sprawiała, że wielu ludzi postrzegało pozostawanie w związku jako obowiązek, nawet kosztem własnego bezpieczeństwa i komfortu. Osoby z tego pokolenia często podejmują więcdecyzję o pozostaniu w związku, zwłaszcza jeśli doświadczają presji ze strony rodziny lub otoczenia. Zwykle starają się ukrywać problem przemocy;traktują go jako prywatną sprawę i nie chcą o nim opowiadać publicznie. Nie są świadome dostępności wsparcia wewnętrznego, przez co mogą czuć się osamotnione w próbach opuszczenia związku przemocowego.
POKOLENIE X
W porównaniu z pokoleniem powojennym osoby z pokolenia X są bardziej świadome praw przysługujących ofiarom przemocy i bardziej skłonne do podejmowania działań. Wychowywały się w czasach, gdy równouprawnienie i indywidualna wolność stawały się ważnymi wartościami. Często podejmują decyzję o rozstaniu z przemocowym partnerem, wiedząc, że istnieją ścieżki pomocy i wsparcia. Zanim się jednak zdecydują na rozwód, separację lub zgłoszenie przemocy, mogą odczuwać lęk przed oceną społeczną i obawę o dzieci, majątek i dalsze relacje z rodziną. Często muszą walczyć z poczuciem winy lub zewnętrznymi naciskami, ale zazwyczaj są świadome praw i istniejących zasobów wsparcia. Dla tego pokolenia utrudnieniem bywa jednak brak odpowiedniego wsparcia ze strony starszych członków rodziny, którzy mogą uważać odejście za niewłaściwe.
POKOLENIE Y
Milenialsi charakteryzują się wyższą świadomością emocjonalną i lepszą znajomością zagadnień związanych z relacjami i przemocą. Są mniej skłonni tolerować przemoc i szybciej poszukują pomocy niż wcześniejsze pokolenia. Dzięki dostępowi do internetu są bardziej otwarci na korzystanie z poradnictwa, terapii i grup wsparcia online. Są też bardziej świadomi dostępnych opcji prawnych i zasobów organizacji pomocowych.Mają większe poczucie, że opuszczenie przemocowego partnera to właściwa decyzja, która nie spotka się z tak dużą krytyką społeczną. Mimo to niektórzy z nich mogą obawiać się finansowych konsekwencji rozstania, zwłaszcza jeśli sytuację komplikuje wspólny majątek lub posiadanie dzieci.
POKOLENIE Z
Obecnie problem przemocy domowej jest szeroko omawiany, a wychodzenie z toksycznych relacji uważa się za wyraz samoświadomości i odwagi. Zetki są więc często najmniej skłonne do tolerowania przemocy, bo wiedzą, że warto zadbać o zdrowie psychiczne i bezpieczeństwo.Są otwarte na terapię i sięgają po wsparcie psychologiczne – stacjonarne lub online. Technologie i media społecznościowe dostarczają im informacji o możliwościach wyjścia z trudnej relacji oraz wspierają w uzyskaniu pomocy. Zetki mają większą odwagę w informowaniu o przemocy i sięganiu po pomoc, a także większe wsparcie w grupach rówieśniczych. Zwykle są świadome swoich praw i możliwości prawnych, dzięki czemu szybciej reagują na sytuacje przemocy.
PODSUMOWANIE
W miarę upływu lat zmienia się podejście do przemocy w relacjach: od postaw milczenia i poczucia wstydu po otwartość i gotowość do skorzystania z pomocy. Starsze pokolenia mogą być bardziej przywiązane do związków z powodów społecznych i kulturowych, mogą też mieć trudności z rozpoznawaniem przemocy i sprzeciwianiem się jej, ponieważ wychowywały się w mniej świadomym środowisku. Z kolei młodsi są bardziej świadomi emocjonalnie i lepiej poinformowani, przez co częściej reagują na różne (nawet subtelne) formy przemocy i korzystają z dostępnych form wsparcia psychologicznego i prawnego.
Dzięki postępom w edukacji, kampaniom społecznym i zmianom w prawie przemoc jest coraz bardziej piętnowana. Wzrasta dostęp do wsparcia psychologicznego oraz świadomość społeczna, co daje nadzieję, że w przyszłości przemocy sprzeciwiać będą się wszyscy, niezależnie od pokolenia.
Agnieszka Sità
