1000-LECIE KORONACJI BOLESŁAWA CHROBREGO

Nr 240 kwiecień 2025

: Artykuły miesiąca; 05 kwiecień 2025; Odsłony: 111

W 2025 r. przypada 1000. rocznica koronacji Bolesława Chrobrego, ale także jego syna, Mieszka II Lamberta. Oba obrzędy intronizacji odbyły się w Gnieźnie. Z tego też względu Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił rok 2025 Rokiem Milenium Koronacji Dwóch Pierwszych Królów. fot. wikipedia.org

NIEZWYKŁA KORONACJA…

W 1025 r. odbyło się wyjątkowe i niezwykle ważne dla młodego państwa polskiego wydarzenie. Oto koronowany na króla został Bolesław Chrobry, który już od ponad 30 lat władał Polską i który od czasu przejęcia władzy po swym ojcu – Mieszku I – starał się o tytuł królewski. W końcu jego nadzieje się ziściły.

Dokładna data koronacji Bolesława Chrobrego na króla nie jest znana. Większość źródeł przyjmuje, że do koronacji doszło prawdopodobnie w czasie Wielkanocy, która wtedy przypadała 18 kwietnia. Jednak możliwa jest i druga data, wcześniejsza – 25 grudnia 1024 r. W średniowieczu bowiem królewskie koronacje odbywały się tradycyjnie w czasie Bożego Narodzenia. W dodatku to właśnie dzień Bożego Narodzenia był liczony jako początek roku kalendarzowego. Tak więc rocznikowo taka data by się zgadzała. O koronacji Chrobrego na Wielkanoc piszą z kolei niemieccy kronikarze, bardzo niechętni polskiemu władcy. Można by więc wysnuć hipotezę, że chcieli pokazać, jak szybko po zostaniu królem zmarł (bo już 17 czerwca 1025 r.) – i że tak krótkie królowanie było boską karą.

…CZY RACZEJ NIEZWYKŁE KORONACJE

Choć świętujemy przede wszystkim 1000. rocznicę pierwszej polskiej koronacji, warto wiedzieć, że 25 lat wcześniej, czyli w roku 1000, wydarzyło się coś, co można by nazwać „przedkoronacją” lub też pierwszym etapem koronacji. Wtedy właśnie do Gniezna przybył w pielgrzymce cesarz niemiecki Otton III, by odwiedzić grób św. Wojciecha. W czasie tego wydarzenia – nazwanego zjazdem gnieźnieńskim, ponieważ spotkało się wtedy w Gnieźnie kilku władców europejskich – cesarz nałożył diadem na głowę księcia Bolesława i ofiarował mu kopię włóczni św. Maurycego. Były to insygnia królewskie, a ich podarowanie było praktycznie równoznaczne z koronacją, ponieważ stanowiło faktyczną na nią zgodę.

Ten gest oznaczał formalne uznanie polskiego księcia za równego innym europejskim władcom. Był jakby pierwszą częścią, po której następował obrzęd właściwej koronacji przez arcybiskupa. Ale Chrobremu zabrakło szczęścia. Zarówno cesarz niemiecki Otton III, jak i papież Sylwester II, którzy byli przychylnie do niego usposobieni, zmarli w następnych latach. Polityka niemiecka zmieniła się wkrótce na jego niekorzyść tak, że Chrobry musiał czekać długich 25 lat na formalną koronację.

GDZIE KORONOWANO CHROBREGO?

Także miejsce koronacji nie jest stuprocentowo pewne. Przyjmuje się, że było to Gniezno, gdyż tam znajdowało się arcybiskupstwo i katedra. Jednak w 1018 r. katedra gnieźnieńska została strawiona przez pożar. Dlatego niektórzy historycy sądzą, że akt intronizacji mógł nastąpić w katedrze w Poznaniu.

Koronę na głowę Chrobremu włożył arcybiskup gnieźnieński Hipolit, o którym nie wiadomo nic konkretnego. Niestety nie ma też spisu osób zaproszonych na uroczystość, można więc tylko się domyślać, że na tak ważnym wydarzeniu nie zabrakło znamienitych gości, choć prawdopodobnie byli to raczej rodzimi panowie feudalni i duchowieństwo. Na pewno uczestniczył w uroczystości syn króla, Mieszko II. Z całą pewnością zabrakło cesarza niemieckiego Konrada II, który był przeciwnikiem Chrobrego. Nie wiadomo nawet, czy przybył legat papieża Jana XIX.

Chrobry na pewno był niezwykle dumny – oto jego wieloletnie marzenia o koronie się ziściły. Polska przestawała być księstwem, a stawała się królestwem. Jej znaczenie na arenie międzynarodowej wzrastało, a przy tym koronacja konsolidowała młode państwo wokół wybranego przez Boga władcy. To był ważny element potwierdzający jego przydomek – współcześni zwali go bowiem Wielkim lub Wspaniałym.

1025 TO TAKŻE ROK DRUGIEJ KORONACJI

Bolesław Chrobry krótko cieszył się upragnioną koroną. Przyjmując, że do jego koronacji doszło 18 kwietnia 1025 r., zmarł już po zaledwie dwóch miesiącach – 17 czerwca.

Zatem 25 grudnia 1025 r. koronowany na króla Polski został jego syn – Mieszko II, natomiast jego żona Rycheza (siostrzenica cesarza Ottona III) koronowana została na królową. Obrzędu dokonał także arcybiskup gnieźnieński Hipolit. Jak można się domyślać, polska dyplomacja wykorzystała sprzyjający moment, by przejmujący władzę po Chrobrym syn otrzymał koronę i stał się w ten sposób Bożym pomazańcem. Druga koronacja w młodej dynastii piastowskiej, i to w tak krótkim czasie, oznaczała, że Polska umacnia się wśród państw europejskich.

Warto wiedzieć, że Mieszko II Lambert był pierwszym władcą Polski, który umiał pisać i czytać. Ponadto znał łacinę, grekę i niemiecki. A pamiętajmy, że był to początek XI w. i tylko nieliczni posiadali takie umiejętności – całe rzesze społeczeństwa pozostawały niepiśmienne.

Mieszko II został przez ojca wybrany na władcę Polski (nie był bowiem pierworodnym synem) i przygotowany do sprawowania władzy jako wojownik i dyplomata. Jego rządy były pełne różnych zwrotów akcji, utracił nawet koronę – ale to opowieść na inną okazję.

ZNACZENIE KORONY KRÓLEWSKIEJ

Polska była młodym państwem. Ojciec Bolesława Chrobrego, Mieszko I, zasłynął jako zręczny władca, ponieważ poszerzył granice Polski (nawiasem mówiąc, mniej więcej do stanu, jaki mamy obecnie). Rozbudował sieć grodów, wprowadził chrześcijaństwo i zapewnił krajowi organizację kościelną zależną bezpośrednio od papieża, a nie cesarza niemieckiego. I choć żony Mieszka były chrześcijankami, on sam nigdy nie otrzymał tego, co mieli władcy sąsiednich państw. A dwie sprawy miały wtedy niebagatelne znaczenie.

Jedną z nich było posiadanie korony, która świadczyła o tym, że władca danego kraju jest równy władcom sąsiednich państw. Korona w średniowieczu oznaczała, że danym państwem rządzi namiestnik Boży – król był bowiem namaszczany świętymi olejami i stawał się władcą z nadania Boga.

Posiadanie korony przez Bolesława Chrobrego znaczyło, że Polska jest europejską monarchią jak inne chrześcijańskie państwa naszego kontynentu i krajem suwerennym. Ugruntowywało to pozycję pierwszych Piastów jako władców uznawanych przez sąsiadów. Niestety nie zachowały się insygnia królewskie, za pomocą których Chrobry, jak również jego syn Mieszko II Lambert, zostali koronowani. Przetrwała jedynie włócznia św. Maurycego, która znajduje się obecnie w skarbcu katedralnym na Wawelu.

Drugą istotną sprawą było posiadanie polskiej metropolii kościelnej. Gwarantowało to bowiem samodzielność państwową. Za czasów Chrobrego papież zgodził się na powstanie niezależnej metropolii w Gnieźnie, pod której panowaniem znalazły się biskupstwa w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu. To włączyło Polskę do wspólnoty chrześcijańskiej Europy.

GNIEZNO I POZNAŃ – MIEJSCA OBCHODÓW

Gniezno, pierwsza stolica Polski, przez cały bieżący rok będzie miejsce licznych wydarzeń: koncertów, wystaw, rekonstrukcji historycznych, konferencji naukowych, uroczystości religijnych, a nawet posiedzenia połączonych izb Sejmu i Senatu. W czasie uroczystości odpustowych ku czci św. Wojciecha nastąpi rekonstrukcja mszy koronacyjnej, a we wrześniu – zjazd gnieźnieński.

Podczas specjalnej edycji Festiwalu Kultury Słowiańskiej (18–20 lipca) będzie można poczuć atmosferę wczesnego średniowiecza dzięki wojom i rękodzielnikom oraz spróbować dań nawiązujących do dawnych czasów. Bardzo wyczekiwanym wydarzeniem (dwa sierpniowe weekendy) jest plenerowe widowisko historyczne ukazujące początki państwa polskiego – od legendarnych, zamierzchłych czasów, czyli wędrówki Lecha, Czecha i Rusa, po czasy pierwszych Piastów. Podejmowane będą także akcje promowania naszego kraju w innych państwach, a szczególnie turystyki kulturalnej w Czechach, Skandynawii i Niemczech.

1025 to także rok śmierci Bolesława Chrobrego, którego pochówek odbył się w Poznaniu. Jego ciało znajduje się w Złotej Kaplicy, czyli w mauzoleum pierwszych Piastów w poznańskiej katedrze. Dlatego również w tym mieście odbędą się imprezy okolicznościowe.

CHROBRY INFLUENCEREM?

Obchody 1000. rocznicy koronacji Bolesława Chrobrego i Mieszka II Lamberta mają spopularyzować wiedzę o tych wydarzeniach i rozreklamować Gniezno w Polsce i poza jej granicami. Dlatego też organizatorzy obchodów starają się dotrzeć do różnych odbiorców i urozmaicić swój przekaz tak, by był zrozumiały i atrakcyjny dla każdego: nie tylko dla fanów historii, ale i dla tych, którzy niewiele już pamiętają z lekcji w szkole. Na obchody do Gniezna zaprasza zatem sam król Bolesław Chrobry, a właściwie animacja, za pomocą której postać monarchy – rzeźba znajdująca się w Gnieźnie na Trakcie Królewskim – przemawia do współczesnych odbiorców. Opisuje zdarzenie, którego był głównym bohaterem 10 wieków temu, i zaprasza do Gniezna. Ożywiony dzięki sztucznej inteligencji Chrobry przez cały rok będzie promował różnorodne wydarzenia roku jubileuszowego i je relacjonował.

KLOCKI LEGO A 1000-lecie KORONACJI

Czasy pierwszego polskiego koronowanego władcy – Bolesława Chrobrego – oraz jego ojca Mieszka I i legendarnego Lecha można oglądać w formie animacji. Co ciekawe, wszystko – bohaterowie i przestrzeń – wykreowane zostało z klocków Lego. Zobaczymy więc naszych pierwszych władców i inne osoby z ich otoczenia jako charakterystyczne figurki. Będzie pośród nich żona Mieszka I, Dobrawa, św. Wojciech w dwóch odsłonach oraz cesarz Otton III. W niezwykle czytelny sposób w filmach przedstawione są najważniejsze wydarzenia z życia Mieszka I i Bolesława Chrobrego, czyli przyjęcie chrztu i zjazd gnieźnieński.

Moda na klocki Lego wciąż trwa, a produkcje światowych klasyków wykonane w tej technice (jak np. „Star Wars”) cieszą się sukcesem. Dlatego też zdecydowano się na opowiedzenie w ten sposób o początkach państwa polskiego. Trzeba przyznać, że był to strzał w dziesiątkę, ponieważ pierwszy film z tej serii, czyli „Legenda o Lechu, Czechu i Rusie”, cieszył się wielkim powodzeniem, podobnie jak kolejny – „Chrzest Mieszka I, historia św. Wojciecha i zjazd gnieźnieński”. Na druga połowę roku planowany jest trzeci film – o koronacji Bolesława Chrobrego i Mieszka II Lamberta.
Animacje dostępne są na kanale „Królewskie Gniezno” na You Tube oraz na stronie https://gniezno2025.pl

Gniezno ma powody do świętowania!
Przez cały rok odbywają się tam różnorakie wydarzenia związane z koronacjami: https://gniezno2025.pl