Belgia od kilku już lat przeżywa silny przyrost liczby pracowników delegowanych. Aktualnie jest tu zarejestrowanych w tym charakterze ponad 200 tys. osób, przy czym aż połowa świadczy usługi w sektorze budowalnym. Dla porównania w 2010 r. było takich pracowników aż o 50 proc. mniej.
W Polsce w ostatnich latach liczba wydawanych zaświadczeń A1 dynamicznie rośnie. W 2018 r. wszystkie oddziały ZUS wydały łącznie ok. 600 tys. takich zaświadczeń.
Aktualnie prawo UE przewiduje zestaw obowiązkowych przepisów dotyczących warunków pracy, które stosuje się w odniesieniu do pracowników delegowanych. Przepisy te zawarte są w dyrektywie 96/71/WE z 1996 r. Zgodnie z nią pracownicy oddelegowani do pracy za granicę są nadal pracownikami firmy wysyłającej, co oznacza, że podlegają przepisom kraju, w którym przedsiębiorstwo ma siedzibę. W kraju, w którym wykonują pracę, przysługuje im jednak określony zestaw podstawowych praw.
W sektorze budownictwa, podobnie jak w innych sektorach (o ile tak postanowią państwa członkowskie), obowiązują również przepisy powszechnie stosowanych układów zbiorowych. Wspomniane prawa obejmują:
- minimalną stawkę płacy,
- maksymalne okresy pracy i minimalne okresy wypoczynku,
- minimalny płatny urlop roczny,
- warunki zatrudniania pracowników za pośrednictwem agencji pracy tymczasowej,
- bezpieczeństwo, higienę i ochronę zdrowia w miejscu pracy,
- równe traktowanie kobiet i mężczyzn.
Choć pracownikom oddelegowanym przysługują te minimalne prawa, to pracodawcy mogą zaoferować im lepsze warunki.
Dyrektywa o delegowaniu pracowników nie dotyczy kwestii zabezpieczenia społecznego. Są one przedmiotem rozporządzenia nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.
Wycofanie lub zmiana decyzji poświadczającej formularz A1
Należy zaznaczyć, że formularz A1 jest dokumentem uznawanym przez instytucje ubezpieczenia społecznego i sądów innych państw członkowskich. Jedynie organ go wydający może dokonać zmiany tej decyzji. Wydanie zaświadczenia A1 powinno w każdym przypadku być ocenione przez instytucję zobowiązaną do jego wydania pod kątem ustalenia właściwych regulacji prawnych danego państwa i spełnienia warunków delegowania. W tej kwestii w Polsce płatnik składek składa oświadczenie „Informacji w celu wydania zaświadczenia o ustawodawstwie właściwym”. Gdy poda fałszywe informacje, ponosi odpowiedzialność karną oraz administracyjną za składanie fałszywych zeznań. W przypadku zgłoszenia wątpliwości w kwestii zaświadczenia A1 przez instytucję państwa, na terenie którego pracownik wykonuje pracę, ZUS powinien sprawdzić ponownie prawidłowość wydanej decyzji. Jeśli nieprawidłowości zostaną potwierdzone, formularz A1 powinien być wycofany lub zmniejszony, a pracownicy powinni zostać zgłoszeni do systemu ubezpieczeń państwa, na terenie którego wykonywana jest praca.
Zaświadczenie A1 może zostać wycofane:
- gdy instytucja innego państwa członkowskiego zakwestionuje ten dokument,
- w wyniku postępowania wyjaśniającego lub kontroli ZUS.
W obu przypadkach wycofanie nastąpi, gdy postępowanie wyjaśniające (np. podjęte w związku z wnioskiem instytucji zagranicznej – w toku postępowania uzgodnieniowego) lub kontrola wykaże, że:
- a) dowody bądź oświadczenia złożone przez wnioskodawcę na potrzeby wydania zaświadczenia A1 były niezgodne ze stanem faktycznym,
- b) doszło do zmiany okoliczności, na podstawie których wydano zaświadczenie A1, przez co jego dalsze utrzymywanie nie jest uzasadnione.
Wycofanie zaświadczeń A1 potwierdzonych przez oddział następuje w formie decyzji administracyjnej na podstawie art. 5 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 987/2009 oraz przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Od takiej decyzji przysługuje odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych w trybie art. 83 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Uchylenie zaświadczenia A1 może rodzić negatywne skutki:
- wyłączenie danej osoby z polskiego systemu zabezpieczenia społecznego z okresem wstecznym powoduje konieczność złożenia odpowiednich dokumentów ubezpieczeniowych oraz konieczność zgłoszenia do systemu zabezpieczenia społecznego innego państwa członkowskiego,
- konieczność ewentualnego zwrotu otrzymanych świadczeń.
Dlatego bardzo ważne jest, aby dane, które przekazujesz, ubiegając się o wydanie zaświadczenia A1, były kompletne i zgodne ze stanem faktycznym.
Ustalanie miejsca zamieszkania dla potrzeb określenia właściwego ustawodawstwa na podstawie art. 13 rozporządzenia nr 883/2004
Normy kolizyjne z rozporządzenia nr 883/2004, które dotyczą ustalania właściwego ustawodawstwa, opierają się głównie na zasadzie miejsca wykonywania pracy (tzw. zasada lex loci laboris). Zasadniczo dana osoba podlega zatem ustawodawstwu tego państwa, w którym faktycznie wykonuje pracę najemną lub pracę na własny rachunek.
W niektórych przypadkach zastosowanie zasady miejsca wykonywania pracy nie jest jednak możliwe, np. jeśli dana osoba wykonuje pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich. W takim przypadku stosuje się zasadę miejsca zamieszkania oraz ośrodka interesów życiowych.
Zgodnie z przepisami unijnej koordynacji można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania (nawet jeśli dana osoba jest zameldowana bądź przebywa na przemian w kilku państwach członkowskich). Nie można utożsamiać pojęcia „zamieszkanie” z pojęciem „pobyt”. Zgodnie z Praktycznym poradnikiem, pojęcie „zamieszkanie” oznacza miejsce, w którym dana osoba zwykle przebywa. „Pobyt” oznacza, że przebywamy czasowo w danym miejscu oraz że zamierzamy powrócić do swojego miejsca zamieszkania, kiedy tylko zrealizujemy podstawowy cel pobytu w innym państwie.
Kryteria, które służą do ustalenia miejsca zamieszkania – ośrodek interesów życiowych – zostały określone w art. 11 rozporządzenia nr 987/2009. Są to w szczególności następujące elementy:
- a) czas trwania i ciągłość pobytu na terytorium zainteresowanych państw członkowskich,
- b) sytuacja danej osoby, w tym:
- charakter i specyfika wykonywanej pracy, w szczególności miejsce, w którym praca ta jest zazwyczaj wykonywana, jej stały charakter oraz czas trwania każdej umowy o pracę,
- jej sytuacja rodzinna oraz więzi rodzinne (jeśli współmałżonek, dzieci zamieszkują w Belgii, to uważa się, że Belgia jest ośrodkiem życiowym członków tej rodziny, w związku z czym podlegają oni ustawodawstwu belgijskiemu).
Praktyczny poradnik wspomina też, że ważny jest również zamiar danej osoby, który wynika ze wszystkich okoliczności. To oznacza, że zamiar jest o tyle istotny, o ile opiera się na obiektywnych faktach i okolicznościach. Sama deklaracja, że rozważamy zamieszkanie w określonym miejscu lub chcemy tam zamieszkać, nie jest wystarczająca, jeśli nie znajduje to potwierdzenia w rzeczywistości.
Opodatkowanie dochodów pracowników delegowanych
Pracownik delegowany do Belgii ma obowiązek zadeklarować swoje dochody i płacić podatki w Belgii dopiero wtedy, gdy przebywa na terytorium tego kraju ponad 183 dni w okresie 12 miesięcy (rozpoczynającym się lub kończącym w danym roku podatkowym) oraz gdy centrum interesów życiowych znajduje się w Polsce. Tak wynika z art. 15 Konwencji między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Belgii w sprawie unikania podwójnego opodatkowania oraz zapobiegania oszustwom podatkowym i uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku, podpisanej w Warszawie 20 sierpnia 2001 r.
Pracownik, który utracił status polskiego rezydenta podatkowego (np. osoba, która wykonuje pracę w Belgii przez 300 dni w roku), podlega opodatkowaniu w Polsce wyłącznie od dochodów pochodzących z polskich źródeł (np. dochód za dni pracy wykonywanej fizycznie w Polsce). Należy także pamiętać, iż polscy nierezydenci podatkowi to osoby, których miejsce zamieszkania znajduje się poza Polską. Oznacza to, że posiadają oni zagraniczny adres zamieszkania, który należy wykazać w informacji PIT-11, oraz podlegają pod urząd skarbowy właściwy dla nierezydentów w danym województwie.
WAŻNE! W lipcu oraz sierpniu Centrum Porada organizuje indywidualne konsultacje również w systemie online po wcześniejszym umówieniu telefonicznym.
Po wakacjach zapraszamy na sesje informacyjne poświęcone nowym regulacjom unijnym dotyczącym pracowników delegowanych, długom związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz tematyce związanej z egzekucją komorniczą. Wszystkich zainteresowanych prosimy o przesyłanie pytań na adres Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.. Szczegółowy program i warunki udziału będzie można znaleźć we wrześniowym wydaniu „Gazetki” oraz na stronie internetowej www.porada.be.
Udanych wakacji i do zobaczenia!
Agnieszka Sità
doradca prawny
0495 28 98 24
fot. fotolia
Gazetka 183 – lipiec/sierień 2019
