Cyberprzemoc to takie zachowanie, które krzywdzi emocjonalnie drugiego człowieka. Osoby, które ją stosują, używają do tego celu internetu. W przeciwieństwie do przemocy fizycznej, cyberprzemoc nie zostawia śladów na ciele i nie widać jej gołym okiem. Ci, którzy jej doświadczyli, czują się zranieni i bardzo przeżywają to, co ich spotkało. Pojawiają się u nich czarne myśli i uczucia takie jak bezradność, wstyd, upokorzenie, strach, a czasem również złość.
Osoba, której przytrafiła się taka sytuacja, często ma wrażenie, że wszyscy widzieli lub mogą zobaczyć kompromitujące ją materiały. Obawia się, że jej znajomi odwrócą się od niej i nie będzie mogła liczyć na ich wsparcie. To powoduje, że czuje się bardzo samotna w tym, co ją spotkało.
Cyberprzemoc to następujące zachowania:
- ośmieszanie, obrażanie, straszenie, nękanie czy też poniżanie kogoś za pomocą internetu,
- podszywanie się pod kogoś w portalach społecznościowych, na blogach, w e-mailach lub komunikatorach,
- włamywanie się na czyjeś konto (np. pocztowe, w portalu społecznościowym, konto komunikatora),
- publikowanie oraz rozsyłanie filmów, zdjęć albo informacji, które kogoś ośmieszają,
- tworzenie obrażających kogoś stron internetowych lub blogów,
- pisanie obraźliwych komentarzy na forach, blogach, portalach społecznościowych.
Cyberprzemoc ma najczęściej formę słowną – pojawia się np. w komentarzach, memach czy nagraniach wideo. Może też być bardziej zawoalowana i polegać na wykluczeniu z grupy, manipulowaniu czy nienawiązywaniu relacji.
Badacze, którzy specjalizują się w tej tematyce, stwierdzają, że cyberprzemoc jest inną formą przemocy rówieśniczej (bullying), czyli czegoś, co było znane od pokoleń. Jednak kilka cech powoduje, że w sieci potencjalni agresorzy są bardziej aktywni:
- są przekonani o anonimowości, działają z ukrycia,
- mogą spreparować nienawistną treść „na spokojnie”, bez potrzeby reagowania na bieżąco (inaczej niż np. w przypadku rozmowy osobistej czy wideo),
- mogą działać w dowolnym czasie, a ofiara nie ma możliwości ucieczki, jak w przypadku kontaktów osobistych – jej profil cały czas jest dostępny w sieci.
To powoduje, że skala problemu jest większa niż przed erą cyfrową.
Jak przeciwdziałać cyberprzemocy?
Nie ma technicznych form ochrony przed cyberprzemocą, która może spotkać twoje dziecko lub ciebie w dowolnym miejscu w sieci. Dlatego przede wszystkim należy jej przeciwdziałać.
Jeśli twoje dziecko zaczyna dopiero przygodę z internetem, spróbuj mu uświadomić, że istnieje w nim problem agresji, i uwrażliwiaj na innych ludzi – którzy wymagają szacunku w sieci tak samo, jak w kontaktach osobistych.
Zapoznaj dziecko z zasadami „netykiety”, a jeśli korzysta już z sieci, porozmawiaj z nim o ewentualnych doświadczeniach cyberprzemocy. Może zna takie sytuacje z grupy znajomych, może napotkało je w sieci, a może samo jest sprawcą takiego ataku?
O czym warto pamiętać?
- Nawet pozornie niewinny żart może być rodzajem cyberprzemocy. Uważajmy na to, co piszemy.
- Za niektóre formy cyberprzemocy grozi odpowiedzialność karna.
- Na przemoc nie wolno odpowiadać tym samym. Jeśli czujesz, że sprawa cię przerasta, skontaktuj się ze specjalistami lub odpowiednimi służbami.
- Pamiętaj, że w serwisach społecznościowych wszelkie przejawy cyberprzemocy można zgłosić do administratorów („zgłoś nadużycie”).
- Gdy padasz ofiarą cyberprzemocy, zachowaj dowód: zrób zrzut ekranu, zachowaj SMS-y lub wiadomości.
- Jako świadek cyberprzemocy – reaguj i sprzeciwiaj się.
Co zrobić, gdy twoje dziecko doświadczy cyberprzemocy?
- Udziel mu osobistego wsparcia, porozmawiaj, zapewnij dużo uwagi.
- Zabezpiecz wszystkie dowody cyberprzemocy.
- Zwróć się do administratora serwisu lub strony z prośbą o usunięcie nienawistnych treści i zablokowanie osoby atakującej. Większość serwisów oferuje specjalny formularz.
- Jeśli możesz porozmawiać ze sprawcą lub jego rodzicami, żądaj od niego zakończenia przemocy i usunięcia z sieci wszystkich jej śladów.
- Poinformuj o tej sytuacji szkołę, wychowawcę i współpracujcie.
- Jeśli popełniono przestępstwo, poinformuj o nim policję.
Aplikacja Cyber Help
1 lutego 2020 r. został uruchomiony w Belgii projekt pedagogiczny połączony z aplikacją na smartfony, który ma za zadanie ułatwienie walki z cyberprzemocą. Projekt powstał ze wspólnej inicjatywy Policji Federalnej oraz Uniwersytetu w Mons i nosi nazwę Cyber Help. Dzięki niemu w szkołach w całej Belgii będę odbywały się sesje informacyjne dotyczące przejawów nienawiści w sieci oraz promowanie działań na rzecz uwrażliwiania młodzieży co do ewentualnych skutków rozpowszechniania hejtu w sieci. W styczniu tego roku 15-letnia Maëlle popełniła samobójstwo właśnie na skutek ogromnej fali przemocy psychicznej, której doznała za pośrednictwem mediów społecznościowych. Aplikacja Cyber Help ma służyć zbieraniu i przechowywaniu dowodów cyfrowych i ułatwić policji dotarcie do autorów dyskryminujących wiadomości oraz materiałów.
Agnieszka Sita
doradca prawny
w Stowarzyszeniu Trampolina ASBL
Gazetka 189 marzec 2020