czyli podstawowa wiedza o przepisach, izolacji, wentylacji i ogrzewaniu oraz nowych źródłach energii dla istniejących budynków

Obecnie domy z rynku wtórnego są praktycznie równie popularne co te nowo budowane, a to z uwagi na korzystną cenę oraz możliwości renowacji i dostosowania ich do spersonalizowanych potrzeb nowych mieszkańców. Również długoletni właściciele starszych nieruchomości coraz częściej interesują się tematyką renowacji i remontów. Szczególnie o tej porze roku „wiek” budynku może dawać się we znaki. Spadek temperatur ma często wpływ na komfort życia w domach. Tak jak dla nas w chłodne dni ważna jest odpowiednia odzież wierzchnia, tak dla budynku ważna jest odpowiednia izolacja elewacji. Wiele starszych nieruchomości nie jest niestety odpowiednio zabezpieczonych przed utratą ciepła, a to skutkuje nie tylko niską temperaturą we wnętrzu, ale i wzrostem rachunków za ogrzewanie. Biorąc pod uwagę coraz wyższe koszty życia, nic dziwnego, że właściciele coraz częściej decydują się na prace renowacyjne. Taka inwestycja pozwala nie tylko na wspomnianą już oszczędność i na podniesienie komfortu życia, ale także na odświeżenie i uatrakcyjnienie wyglądu domu. Renowacja umożliwia również unowocześnienie funkcjonujących w budynku systemów instalacji, np. wentylacji, a tym samym znacznie poprawia warunki mieszkaniowe.

Ale po kolei. Zanim zaczniemy prace, powinniśmy zastanowić się, na co zezwalają nam obowiązujące przepisy.

Remont domu a pozwolenie na budowę

Jeżeli decydujemy się na renowację domu, musimy pamiętać o załatwieniu wszystkich spraw administracyjnych związanych z rozpoczęciem prac. Może się okazać, że planowane prace będą wymagały uzyskania pozwolenia na budowę z urzędu. Jest to niezbędne nie tylko w przypadku prac związanych z budową nowego budynku. Również renowacja istniejącego domu oraz niektóre zmiany w jego wnętrzu lub bezpośrednim otoczeniu mogą wymagać pozyskania zgody z urzędu. Aby uzyskać pozytywną decyzję, należy złożyć odpowiedni wniosek, co wiąże się z koniecznością załączenia do zgłoszenia planów i rysunków architektonicznych sporządzonych i podpisanych przez architekta. Dlatego właśnie współpraca z architektem jest niezbędna już na wczesnym etapie wszystkich prac budowlanych, również remontowych. W Belgii warunki przyznawania pozwolenia na budowę oraz zakres prac, których ona dotyczy, określone są przez CoBAT (art. 98). Tylko w wyjątkowych przypadkach możemy być zwolnieni z tego obowiązku.

Prace wykonywane bez pozwolenia określane są jako samowola budowlana i traktowane jak przestępstwo. Wykroczenia budowlane traktuje się w Belgii bardzo poważnie. W przypadku gdy władze dopatrzą się jakichś nieprawidłowości, dążą do surowego ukarania sprawcy (właściciela). Sprawa kierowana jest do sądu, który najczęściej zasądza karę grzywny, choć zdarzają się też wyroki ograniczenia lub pozbawienia wolności. Dodatkowo, na wniosek władz regionu sąd może zobowiązać właściciela do przywrócenia danego obszaru lub budynku do pierwotnego stanu, co będzie się wiązało z kolejnymi wysokimi kosztami. Dlatego właśnie przed rozpoczęciem remontu powinnyśmy dokładnie zapoznać się z przepisami lub skontaktować z fachowcem, czyli architektem.

Termoizolacja budynku – jaki wybrać materiał?

Ocieplenie murów i stropów to jedna z najczęściej wykonywanych prac remontowych. Właściwy wybór metody ocieplenia budynku jest niezwykle istotny. Warto dogłębnie rozważyć wszystkie możliwości, a najlepiej skonsultować sprawę remontu elewacji również z architektem. Będzie mógł on wybrać najodpowiedniejszy materiał oraz dobrać dla niego najwłaściwsze grubości, tak by izolacja była efektywna.

Na rynku materiałów izolacyjnych dostępnych jest wiele produktów. Obecnie głównym celem zarówno producentów materiałów izolacyjnych, jak i użytkowników staje się budownictwo ekologiczne, które nie będzie zagrażało zdrowiu mieszkańców, a jednocześnie pozwoli na oszczędność energii związanej z ogrzewaniem. W Europie Środkowej okres grzewczy jest stosunkowo długi, a w Polsce trwa aż sześć miesięcy. Warto zatem zastanowić się nad odpowiednim systemem izolacji budynku, tak by ograniczyć rachunki za ogrzewanie oraz zapobiec utracie ciepła przez mur.

Spośród dostępnych materiałów izolacyjnych przedstawiamy kilka z najbardziej popularnych.

  1. Wełna mineralna (skalna)

Wytwarzana jest ze skał, które przetapiane są na włókna, a następnie łączone substancją zwaną lepiszczem. Powstała masa jest prasowana, formowana i przycinana. W zależności od intensywności tych procesów uzyskuje się produkt końcowy o różnorodnej gęstości i kształtach. Gęstość powstałej masy decyduje o jej właściwościach izolacyjnych. Współczynnik izolacyjności cieplnej λ wełny mineralnej waha się w przedziale 0,030–0,043 W/(m.K). Dużym plusem tego materiału jest to, że jest niepalny. Występuje w postaci płyt, mat, filców oraz jako granulat.

  1. Wełna szklana

Jest to materiał produkowany z włókien szklanych. Ma o wiele mniejszą gęstość niż wełna mineralna (ok. 12–20km/m³), a tym samym znacznie wyższą elastyczność. Te właściwości wełny szklanej sprawiają, że często stosuje się ją do izolacji dachów i poddaszy użytkowych. Charakteryzuje się współczynnikiem izolacyjności cieplnej λ= 0,030-0,043 W/(m.K). Występuje w postaci płyt, mat oraz jako granulat.

  1. Styropian

Jest to bardzo lekki, mało nasiąkliwy i sztywny materiał izolujący. Współczynnik przewodzenia ciepła λ styropianu waha się w przedziale 0,031–0,045 W/(m.K), czyli jest porównywalny z właściwościami wełny mineralnej i szklanej. Z kolei wadą styropianu jest jego niska odporność na działanie niektórych rozpuszczalników organicznych, które występują w wielu masach hydroizolacyjnych i klejach bitumicznych. Połączenie ich w izolacji powoduje powolne topnienie styropianu i w końcu zanikanie tego materiału.

Na rynku dostępny jest też styropian o nazwie neopor, o charakterystycznej szarej barwie. Jest on wzbogacony o granitowy granulat. Taki dodatek poprawia przewodność cieplną materiału, dzięki czemu jego λ = 0,031–0,033 W/(m.K).

Styropian występuje głównie w formie płyt, a także płyt laminowanych (np. papą). Oprócz tego możemy spotkać się ze styropianem w formie laminowanych papą mat. Inną formą występowania tego materiału jest granulat styropianowy przeznaczony do izolacji nadmuchowej lub mieszania z zaprawami.

  1. Polistyren ekstradowany XPS

Ten materiał jest twardszy od styropianu i charakteryzuje się też nieco lepszymi właściwościami ciepłochronnymi. Współczynnik przewodzenia ciepła dla XPS wynosi λ = 0,034–0,036 W/(m.K). Niestety polistyren jest też znacznie droższy od styropianu. Dostępne na rynku płyty polistyrenu mają standardowe wymiary 120 x 60 lub 125 x 65 cm. Ich grubość wynosi od 2 do 18 cm. Niestety XPS, podobnie jak styropian, nie jest odporny na rozpuszczalniki organiczne zawarte w niektórych klejach i masach hydroizolacyjnych.

  1. PIR

PIR to nazwa określająca piankowy materiał termoizolacyjny, który należy do grupy poliuretanów. Jedną z najważniejszych cech tej pianki jest budowa chemiczna, w której warto zwrócić uwagę na obecność pierścieniowych poliizocyjanurowych wiązań chemicznych. PIR ma przede wszystkim bardzo dobre właściwości fizykochemiczne. Jest wyjątkowo lekki oraz odporny na ściskanie, a także na rozciąganie. Zachowuje niezmienność liniową nawet w dużym przedziale temperatur oraz nienasiąkliwość. Jest też produktem o wysokim parametrze izolacyjności. Podwyższa także bardzo mocno bezpieczeństwo przeciwpożarowe budynku. Sprawia, że obniża się stopień palności oraz odporności temperaturowej. W praktyce wygląda to mniej więcej tak, że podczas kontaktu z ogniem powierzchnia materiału wytwarza zwęgloną powłokę zewnętrzną. Ta skutecznie chroni strukturę materiału położonego głębiej przed przenikaniem w ognia.

PIR może stanowić pokrycie połaci dachowych zarówno konstrukcji płaskich, jak i stromych, ze zróżnicowanym spadkiem. Pianki te stosuje się również przy izolacji trójwarstwowych ścian szczelinowych – umiejscawia się je wówczas w pustych strefach między sąsiadującymi warstwami muru. Najczęściej PIR jest wykorzystywany do izolacji gotowych konstrukcji domów jednorodzinnych, bardzo popularnych w USA. Pozwalają na zachowanie odpowiednich właściwości termicznych budynku.

Metody izolacji murów

Decydując się na izolację domu, musimy również wybrać technologię wykonania izolacji. Rozróżniamy trzy główne metody izolacji ścina:

  1. Metoda lekka mokra

Jest najczęściej wybieraną technologią do ocieplania ścian zewnętrznych budynków. Jest również znana pod nazwą Bezspoinowego Systemu Ocieplenia. Ogólnie rzecz biorąc, metoda ta polega na łączeniu klejów, zapraw i tynków z wodą. Płyty izolacyjne ze styropianu przyklejane są do ściany, następnie pokrywane zaprawą, tynkiem i farbą. Dużą zaletą takiego sposobu izolacji jest możliwość uzyskania niezbyt grubej przegrody przy jednoczesnym zachowaniu wysokich parametrów termicznych. Oprócz tego jest on powszechnie dostępny. Natomiast dużą wadą tej metody jest to, że można ją stosować wyłącznie w ściśle określonych warunkach atmosferycznych – bez wiatru, bez opadów oraz dużego słońca, i w określonej temperaturze (5–25ºC).

  1. Metoda lekka sucha

Polega na ociepleniu ścian zewnętrznych wełną mineralną lub styropianem, które wprowadza się między przygotowany uprzednio ruszt z drewna lub stali. Poszczególne płyty są mocowane za pomocą kołków lub śrub. Jest to metoda typowa dla wykańczania ścian zewnętrznych oblicówkami. Zaletą takiej izolacji jest jej jednoczesna prostota wykonania, uniwersalność oraz łatwość ewentualnej naprawy poszczególnych elementów. Minusem natomiast jest to, że elewacja najczęściej wykonywana jest z sidingu winylowego. Elewacja jest w naszym regionie stosunkowo mało popularna i  może wyglądać efektownie dopiero przy odpowiednim doborze kolorów, a najczęściej stosuje się tylko jeden – biały.

  1. Metoda ciężka mokra

W tym przypadku warstwa ocieplenia jest mocowana do muru za pomocą stalowych kotew, ponieważ posiada znaczny ciężar. Dla tej metody stosowane są płyty wykonane z wełny mineralnej. Pomiędzy warstwą izolującą a murem należy zostawić szczelinę, która będzie umożliwiała wentylację. Po obłożeniu ścian płytami wełna mineralna wzmacniania jest stalową siatką, na którą następnie kładziony jest tynk.

Czy niezbędne jest pozwolenie na budowę przy remoncie elewacji?

Generalnie remont elewacji nie wymaga pozwolenia na budowę, chyba że budynek został wpisany do rejestru zabytków. W takiej sytuacji potrzebne jest nie tylko pozwolenie, ale także zezwolenie konserwatora zabytków. Wyjątkiem, kiedy musimy starać się o pozwolenie, są również prace związane z remontem elewacji budynku o wysokości powyżej 12 m. Domy jednorodzinne zazwyczaj nie przekraczają tej wysokości, a zatem ani remont elewacji, ani ocieplenie budynku nie będzie wymagało pozwolenia na budowę, jedynie zgłoszenia. Należy je złożyć w odpowiednim urzędzie co najmniej 30 dni przed planowanym rozpoczęciem robót.

A może warto pomyśleć o drenażu?

Kiedy decydujemy się na izolację zewnętrznych murów, powinniśmy rozpatrzeć także wykonanie drenażu. Budynki (te podpiwniczone, ale i te bez piwnic) często są narażone na niszczące działanie wód gruntowych, które przenikają przez nieszczelności izolacji i zawilgacają, a czasem nawet zalewają pomieszczenia znajdujące się pod ziemią. Wilgoć może „wspiąć się” po murach i przedostać do pomieszczeń na wyższych kondygnacjach. Żeby uniknąć kłopotów – zawilgoceń w pomieszczeniach lub wykwitów grzybów – warto pomyśleć o drenażu opaskowym. Jest to system złożony z kilku elementów; najważniejsze z nich to rury i studzienki drenarskie.

Rury drenarskie wykonane są z tworzyw sztucznych, karbowane i mają otwory, przez które woda wpływa do środka. Średnicę rur dobiera się w zależności od długości ciągu i warunków wodno-gruntowych; zazwyczaj dla domu jednorodzinnego wystarczą rury o średnicy 100 mm. Układa się je w wykopach ze spadkiem 0,5 proc. Rury należy obsypać żwirem, a następnie otoczyć włókniną filtracyjną.

Studzienki drenarskie (kontrolne) ustawiane są w miejscach załamania trasy przebiegu rur (w narożnikach domu). Odbierają piasek spływający wraz z wodą i umożliwiają czyszczenie poszczególnych odcinków rur.

Wymiana ogrzewania – co wybrać podczas remontu?

Często otrzymujemy pytania od osób, które muszą wymienić kocioł. Wymiana często nie jest planowana, raczej wynika z nagłej awarii lub właśnie prowadzenia remontu w budynku i stanowi jakby pracę uzupełniającą. Dlatego inwestorom często zależy na rozwiązaniach o możliwie szybkiej możliwości realizacji.

Chęć wymiany źródła ciepła na pompę ciepła zgłasza coraz więcej osób. Jednak należy pamiętać, że aby instalacja była wydajna, nie można połączyć jej do grzejników, ale do systemu grzewczego o bardzo niskiej temperaturze, takiego jak ogrzewanie podłogowe lub klimakonwektory. W praktyce niewiele istniejących domów nadaje się do tego celu. Należy również wziąć pod uwagę przestrzeń (wewnętrzną i/lub zewnętrzną) zajmowaną przez urządzenie oraz hałas.

Coraz więcej osób postrzega również wymianę kotła jako okazję do pozbycia się paliw kopalnych i zgłasza chęć ogrzewania peletem. Musimy jednak pamiętać, że przy tym rozwiązaniu bardzo ważną rolę odgrywa przestrzeń dostępna dla kotła i zasobnika oraz odpowiednia lokalizacja pomieszczenia technicznego w budynku. Generalnie przy wymianie ogrzewania warto skontaktować się z architektem, który oceni możliwości i zaproponuje najlepsze i najbardziej efektywne rozwiązanie.

Panele fotowoltaiczne jako nowe źródło energii

Energia odnawialna to już nie nowinka w budownictwie. To praktycznie codzienność. Dlatego na rynku dostępnych jest wiele rozwiązań umożliwiających wprowadzenie zdrowej energii do naszych domów. Jednym ze źródeł energii, które stosunkowo łatwo wprowadzić do istniejącego budownictwa, są panele fotowoltaiczne, które są przy tym jednocześnie stosunkowo efektywne. Ale czym są?

Fotowoltaika to odnawialne źródło energii produkujące prąd. Ogniwa fotowoltaiczne, z których złożone są panele, tworzą energię elektryczną z energii słonecznej. Dzieje się to, gdy foton (czyli minimalna jednostka światła) pada na płytkę krzemową, z której zbudowane jest ogniwo fotowoltaiczne. Jednostka światła jest pochłaniana przez krzem i wybija elektron ze swojej pozycji, zmuszając go do ruchu. Ten ruch to właśnie przepływ prądu elektrycznego. Dzięki zastosowaniu złącza półprzewodnikowego możliwe jest połączenie tego procesu z obiegiem elektronów w sieci energetycznej i w ten sposób energia świetlna zostaje przekształcona w elektryczną.

Panele fotowoltaiczne produkują prąd stały, więc aby korzystać z energii elektrycznej, musimy zainstalować falownik (inwerter), który zmieni prąd stały paneli fotowoltaicznych na prąd zmienny. Instalacja fotowoltaiczna jest dobrym rozwiązaniem ekologicznym ze względu na brak emisji niezdrowych gazów i pyłów. Nie produkuje spalin zanieczyszczających środowisko. Inwestycja w instalację fotowoltaiczną kończy tak naprawdę problemy związane z rachunkami za prąd. Korzystanie z instalacji fotowoltaicznej jest całkowicie darmowe i bardzo długotrwałe.

Wielkość wymaganego systemu fotowoltaicznego zależy od zużycia energii w gospodarstwie domowym. Przeciętne gospodarstwo zużywa ok. 1000 kWh na osobę rocznie, w przypadku pary z dwojgiem dzieci odpowiada to więc ok. 4000 kWh rocznie.

Przed instalacją paneli trzeba zastanowić się nad odpowiednią ekspozycją, która znacząco wpływa na wydajność paneli. Idealna lokalizacja paneli fotowoltaicznych to pozbawiony cienia i najbardziej wysunięty na południe obszar domu. Idealna pozycja dla nachylenia paneli to kąt 36°.

Wentylacja z odzyskiem ciepła (rekuperacja) jako nowe źródło energii w remontowanym budynku

System wentylacji mechanicznej (rekuperacja) opiera się na wymianie i odzysku ciepła z „zużytego” powietrza wewnętrznego na powietrze zewnętrzne. Świeże powietrze z zewnątrz jest zasysane poprzez czerpnię odrębnym kanałem i prowadzone do centrali wentylacyjnej, z której innymi kanałami jest rozprowadzane do pomieszczeń mieszkalnych. W pomieszczeniach takich jak łazienka i kuchnia czy garderoba montowane są anemostaty lub kratki wywiewne. Zanieczyszczone powietrze jest nimi wysysane do sieci kanałów wywiewnych i dopływa z powrotem do centrali wentylacyjnej, a z niej wspólnym kanałem jest usuwane poza budynek przez tak zwaną wyrzutnię. Dzięki takiej lokalizacji wywiewów możemy mieć pewność, że najbardziej zanieczyszczone i zawilgocone powietrze z łazienki i kuchni nie będzie „zasysane” przez system do pomieszczeń dziennych, lecz najkrótszą drogą zostaje usuwane poza budynek. Musimy jednak pamiętać, że aby system funkcjonował prawidłowo, w drzwiach lub ścianach oddzielających pomieszczenia z nawiewem od tych z wywiewem muszą być zlokalizowane otwory umożliwiające swobodny przepływ powietrza.

Rekuperator to nieduże urządzenie, więc bez trudu powinno zmieścić się w nawet niewielkim pomieszczeniu gospodarczym takim jak schowek czy garderoba albo na nieużytkowym poddaszu czy w kotłowni. Urządzenie możemy jednak umieścić w kotłowni wyłącznie, jeżeli nie pali się w niej węglem, bo towarzyszący temu brud nie jest korzystny dla działania systemu wentylacji. Przy doborze lokalizacji rekuperatora istotne jest tylko znalezienie wystarczająco dużej przestrzeni, by można było go bez kłopotu serwisować. Lepiej, by miejsce, w którym się go montuje, było ogrzewane lub przynajmniej dobrze ocieplone. Z tego względu nie zaleca się umieszczania rekuperatora w nieogrzewanym garażu, bo występujące tam straty ciepła (także te spowodowane otwieraniem bramy garażowej) mogą wpływać na zmniejszenie sprawności odzysku ciepła. Wentylację z rekuperacją jest stosunkowo łatwo wprowadzić do istniejącego budynku, dlatego to coraz częściej stosowane rozwiązanie w remontowanych obiektach.

Architekci biura D44 od wielu lat zajmują się tworzeniem projektów remontów budynków, zwracając szczególną uwagę zarówno na względy wizualne, jak i efektywności inwestycji. Projektanci mogą poszczycić się dużym doświadczeniem w tworzeniu koncepcji i projektów eleganckich i nowoczesnych elewacji. Posiadają dużą wiedzę na temat współczesnych materiałów elewacyjnych i ich właściwości. Jeżeli zastanawiają się państwo nad remontem domu, w tym nad zmianą wyglądu i charakteru elewacji, projektanci biura D44 na pewno udzielą profesjonalnej porady.

W razie pytań lub chęci konsultacji architektonicznej zapraszamy do odwiedzenia strony biura: www.d44.be lub prosimy o kontakt e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript..

 

Agnieszka Gansiniec, Dorota Kozioł

 

 

Gazetka 189 marzec 2020