To prawda, Jan van Eyck pozostawił w Gandawie dzieło, które na zawsze skojarzyło flamandzkiego mistrza z tym miastem. Chodzi oczywiście o „Adorację Baranka Mistycznego”, którą możemy podziwiać w katedrze św. Bawona. Rok 2020 jest w Gandawie i całej Flandrii czasem Jana van Eycka. Dane nam będzie oglądać także inne słynne obrazy artysty, jak również całkiem współczesne dzieła nawiązujące do postaci malarza i opierające się na tym, co stworzył.

TAJEMNICZY ŻYWOT PREKURSORA

Jan van Eyck urodził się pomiędzy rokiem 1390 a 1400 na terenie ówczesnego Księstwa Burgundii, w Maaseik. Dokładna data jego narodzin, jak i pierwsze lata życia owiane są tajemnicą. Początkowo pracował na dworze Jana Bawarskiego w Hadze. Później (aż do śmierci) był nadwornym malarzem Filipa III Pięknego, ale też pełnił na jego dworze funkcję dyplomaty – był z misją w Hiszpanii i Portugalii, gdzie sportretował infantkę Izabelę oraz zbierał doświadczenia malarskie. Cieszył się wielką sławą już za życia; pędził żywot bogatego mieszczanina i humanisty. Sztuki malarskiej miał się uczyć od swego starszego brata Huberta, ale jego istnienie jest dość enigmatyczne. Dokładnie jest znana tylko data śmierci Jana – 9 lipca 1441 r. Zachowało się jedynie 20 jego obrazów – to niewiele. Był przecież twórcą licznych portretów, jak i obrazów religijnych, żeby wymienić tylko takie jak: „Portret małżonków Arnolfinich”, „Mężczyzna w turbanie” (czyżby autoportret?), „Ołtarz Gandawski” z „Adoracją Baranka Mistycznego”, „Zwiastowanie”, „Madonna kanclerza Rolina”, „Portret żony Margarety”. Był pierwszym, który konsekwentnie podpisywał swoje dzieła, a nawet opatrywał je dewizą „Als ick kann”, czyli „zrobiłem to tak (najlepiej), jak potrafię”.

SIŁA ŚWIATŁA I BLASK

Stworzył w gotyckim malarstwie nurt „Ars nova”, zwany także „renesansem Północy”. Charakteryzowało go realistyczne przestawianie postaci, dbałość o najmniejsze szczegóły i stosowanie żywych barw. Jan van Eyck był mistrzem wiernego i drobiazgowego odtwarzania rzeczywistości, a dzięki niewiarygodnemu realizmowi malowanych postaci mamy wrażenie, że obcujemy z żywą osobą, która znieruchomiała na chwilę na prośbę malarza. Takie odczucie potęguje brak idealizacji modela i oddanie niedoskonałości wyglądu. Fałdy sukien i nakryć głowy, draperie, klejnoty wyglądają niezwykle realistycznie.

„Ołtarz Gandawski”, zamówiony do katedry w Gandawie, uważany jest za pierwszy w dziejach obraz olejny. I choć to nie Jan van Eyck wynalazł farby olejne, to opanował nową technikę malowania do perfekcji i ją rozpowszechnił, ponieważ stosował ją przy tworzeniu wszystkich swoich obrazów. Poprzez stosowanie trików optycznych i perspektywy powietrznej jego obrazy zyskiwały na głębi i intensywności, kolorystyce i blasku. Nakładanie zaś laserunków powoduje efekt optyczny – padające na obraz światło przenika warstwy nakładanych farb olejowych i odbija się od podłoża, rozświetlając dodatkowo barwniki eksponujące soczystość barw. Van Eyck to mistrz koloru i głębi tworzonej mistrzowskimi pociągnięciami pędzla.

TO TRZEBA ZOBACZYĆ!

W kościele Saint-Nicolas w Gandawie współczesna technika pozwoli zobaczyć „Adorację Mistycznego Baranka”, w niebywały sposób łącząc muzykę oraz mapping video.

Od czerwca 2020 do czerwca 2021 r.

lightsonvaneyck.be

Całkiem nowe Musée de l’Université de Gand (GUM), położone przy Jardin Botanique, w centrum miasta, zaprasza na „wykłady” poświęcone geometrii i perspektywie na obrazach van Eycka – „Van Eyck en Profondeur. Friction et harmonie à travers le regard d'artistes et d'architectes”. Otwarcie muzeum i wystawy zostało przełożone; nie podano jeszcze daty otwarcia.

www.gum.gent

Ponad 70 twórców pochodzących z Gandawy stworzyło przedmioty lub rysunki inspirowane „Adoracją Mistycznego Baranka”. Owe dzieła – m.in. biżuteria, kapelusze, dywany, torebki, szale, ceramika, a nawet piwo – są dostępne w butiku Raadskelder (Halle aux Draps) pod Beffroi. Jest to punkt wyjścia do zaprogramowania i rozpoczęcia wycieczki śladami van Eycka w Gandawie. A propozycji jest naprawdę wiele: od wycieczek tropem Van Eycka w XV-wiecznej Gandawie, przez koncerty muzyczne i wystawy dla dzieci, po doznania kulinarne.

visit.gent.be/fr/voir-et-faire/la-bou-tique-van-eyck

 

Sylwia Maj

 

 

Gazetka 193 – lipiec/sierień 2020