Nowa procedura szybkiego reagowania wobec sprawców przemocy domowej w Polsce
30 listopada 2020 r. weszła w życie nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego i szeregu innych ustaw, zwana ustawą antyprzemocową. Zasadniczą nowością, jaką wprowadza ustawa, jest wyposażenie funkcjonariuszy policji i Żandarmerii Wojskowej w uprawnienia do wydawania wobec sprawców przemocy domowej nakazu opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, jeżeli w ocenie funkcjonariusza istnieje zagrożenie dla zdrowia lub życia domowników. Powyższe instrumenty prawne mają zapewnić możliwość szybkiego izolowania osoby dotkniętej przemocą od osoby stosującej przemoc, w sytuacjach gdy stwarza ona zagrożenie dla życia lub zdrowia domowników. Warto przypomnieć, że do tej pory takie uprawnienia miał sędzia lub prokurator.
Procedura skorzystania przez funkcjonariuszy z powyższych uprawnień została bardzo skrócona. Decyzję o zastosowaniu nakazu opuszczenia mieszkania (zajmowanego wspólnie z ofiarą przemocy) można wydać bezpośrednio w trakcie interwencji w mieszkaniu, jak również tylko na skutek pozyskania informacji od samej ofiary, np. w drodze zgłoszenia telefonicznego. Ponadto winny przemocy dostanie zakaz zbliżania się do ofiary na dwa tygodnie z możliwością przedłużenia tego czasu. Przedłużenie może nastąpić przez sądem na skutek złożenia stosownego wniosku przez osobę pokrzywdzoną przemocą. Postępowanie w takiej sprawie będzie toczyło się w trybie przyśpieszonym i powinno zająć nie więcej niż jeden miesiąc.
Skuteczne egzekwowanie sankcji
Nakaz opuszczenia mieszkania przez sprawcę przemocy będzie egzekwowany – łącznie z możliwością użycia środków przymusu – bez względu na ewentualne twierdzenie winnego, że nie ma dokąd się wyprowadzić. Policjant wskaże mu placówki zapewniające miejsca noclegowe, np. schronisko dla bezdomnych.
Policjant będzie mógł również wydać wobec sprawcy przemocy zakaz zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Policja będzie również zobowiązana do regularnego sprawdzania, czy sprawca przemocy stosuje się do tych sankcji. Jeśli złamie zakaz, policja będzie mogła zastosować środki przymusu, by wyegzekwować nałożone zobowiązanie. Poza tym sprawca przemocy narazi się na zastosowanie aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny. Te same zasady dotyczą egzekwowania nakazu opuszczenia mieszkania.
Szybkie postępowania
Dodatkowo w określonych przez ustawę sprawach pisma procesowe będą mogły być doręczane nie tylko przez pocztę, ale również za pośrednictwem policji. Będzie ona też zobowiązana do udzielania sądowi wszelkiej pomocy niezbędnej do szybkiego zakończenia sprawy, np. przy ustaleniu adresu świadka. W pewnych przypadkach sąd będzie miał trzy dni na rozpatrzenie wniosku ofiary przemocy, natomiast całą sprawę będzie musiał rozpoznać w ciągu miesiąca od złożenia wniosku.
Poza tym osoby domagające się zastosowania takich środków wobec sprawy przemocy będą zwolnione z kosztów sądowych. Ofiary będą też mogły uzyskać pomoc psychologiczną lub wsparcie i leczenie w zakresie uzależnień, które są główną przyczyną przemocy domowej.
Wprowadzone ustawą antyprzemocową zmiany są przełomowe ze względu na zastosowanie po raz pierwszy takich rozwiązań, które natychmiast uwolnią ofiarę przemocy od sprawcy, co z jednej strony zapewnia bezpieczeństwo osobie pokrzywdzonej, a z drugiej wiąże się z natychmiastowym wymierzeniem kary sprawcy w postaci nakazu opuszczenie mieszkania. Taka dolegliwość w postaci nakazu opuszczenia mieszkania, odczuta przez sprawcę bezpośrednio po dopuszczeniu się przemocy, ma działanie zarówno prewencyjne, jak i psychologiczne, mianowicie uświadamia nieuchronność kary grożącej po dokonaniu czynu bezprawnego.
Należy wskazać również, że osoba uznana za sprawcę przemocy domowej ma prawo zażalić się na taki nakaz do sądu, który rozpatrzy zażalenie w ciągu trzech dni. Sądem właściwym jest sąd rejonowy, w okręgu którego znajduje się wspólnie zajmowane mieszkanie.
Agnieszka Hajdukiewicz
radca prawny
tel: 0048 504 078 866
www.kancelariahajdukiewicz.com
Na podstawie:
- ustawy z 30 kwietnia 2020 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2020, poz. 956),
- https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/skuteczna-ochrona-ofiar---ustawa-antyprzemocowa-obowiazujacym-prawem
Gazetka 198 – luty 2021