1 kwietnia br. weszła w życie znowelizowana ustawa o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań 2021. Spis powszechny, któremu mają się poddać mieszkańcy Polski, w tym cudzoziemcy oraz stali mieszkańcy kraju przebywający za granicą, ma trwać do 30 września 2021 r. Po raz pierwszy w historii polskiej statystyki publicznej samospis jest obowiązkowy, a odmowa jego wykonania wiąże się z możliwością ukarania karą grzywny w wysokości 5000 zł.
Celem tego powszechnego spisu, który obydwa się co 10 lat, jest dostarczenie administracji publicznej, instytucjom naukowym i badawczym, ośrodkom analitycznym, szkołom wyższym, mediom, a także osobom prywatnym – pełnych informacji o stanie i strukturze demograficzno-społecznej oraz ekonomicznej kraju. Obowiązek przeprowadzenia spisu powszechnego wynika również z międzynarodowych zobowiązań Polski.
Co do zasady każdy mieszkaniec Polski powinien podać wymagane dane w drodze elektronicznej poprzez internetową stronę rządową http://SPIS.GOV.PL, na której dostępna jest interaktywna aplikacja do uzupełnienia wpisu. Formularze dostępne są w języku polskim, angielskim, ukraińskim oraz rosyjskim. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, kiedy osoba objęta spisem powszechnym nie może dopełnić obowiązku samospisu przez internet, dane są zbierane metodami:
- wywiadu telefonicznego przeprowadzanego przez rachmistrza spisowego, który wprowadza dane uzyskane od respondenta do formularza spisowego,
- wywiadu bezpośredniego przeprowadzanego przez rachmistrza spisowego przy pomocy urządzenia mobilnego wyposażonego w oprogramowanie przeznaczone do przeprowadzenia spisu (wywiady bezpośrednie będą realizowane w szczególnych przypadkach – jeśli sytuacja epidemiczna na to pozwoli – i przy zachowaniu reżimu sanitarnego).
Obydwie metody polegają na uzupełnieniu danych dotyczących osoby spisywanej w formularzu spisowym.
Wśród pytań o dane osobiste znajdziemy takie jak: nazwisko, pierwsze i drugie imię, numer PESEL, płeć, data urodzenia, kraj urodzenia, kraj posiadanego obywatelstwa oraz bieżący status aktywności zawodowej – pracujący, bezrobotni, bierni zawodowo. Kolejne pytania będą służyć ustaleniu adresu zamieszkania oraz tego, czy nasz obecny adres jest adresem stałym czy tymczasowym oraz jak długo pod nim mieszkamy.
Kolejny blok pytań dotyczy relacji rodzinnych oraz emigracji. Trzeba będzie odpowiedzieć na pytanie, czy w ostatnim czasie obywatele wrócili z zagranicy, gdzie mieszkali przez dłuższy czas.
W pytaniach dotyczących mieszkania trzeba podać, czyją jest ono własnością i kto oprócz nas je zamieszkuje, a także wskazać powierzchnię lokalu czy liczbę pomieszczeń. Pytani będziemy również o źródła energii wykorzystywane do ogrzewania mieszkania. W sekcji poświęconej budynkowi, w którym mieszkamy, pytania dotyczyć będą m.in. podłączenia go do sieci wodociągowej, gazowej i kanalizacyjnej.
Wśród innych pytań znajdziemy te o stan cywilny, wykształcenie, miejsce pracy czy przynależność do Kościoła lub związku wyznaniowego. To ostatnie jest jednym z kilku pytań, w przypadku których możemy zrezygnować z odpowiedzi.
W formularzu spisowym nie ma pytań dotyczących zarobków, dochodów czy stanu majątkowego. Niemniej jednak nie brakuje głosów krytycznych odnośnie szczegółowości podawanych danych, których charakter nierzadko można określić jako tzw. dane wrażliwe, a co za tym idzie, pojawiają się obawy o możliwe ich wycieki. Główny Urząd Statystyczny niestety nie informuje o sposobie zabezpieczenia danych, w tym na jakich serwerach będą przechowywane. Poza powyższym udzielenie odpowiedzi na niektóre pytania z formularza może okazać się niemożliwe. Chodzi o pozycje, w których należy podać numery PESEL wszystkich domowników. Domownikami mogą być osoby zupełnie obce, np. najemcy, którzy nie mają prawnego obowiązku wylegitymowania się numerem PESEL osobie, która akurat wypełnia formularz spisowy.
Kontrowersyjne wydaje się również, szczególnie w przypadku osób starszych, udzielanie przez nich odpowiedzi przez telefon lub podczas wizyty rachmistrzów w domu. Nietrudno sobie wyobrazić, że na tym polu mogą powstać nadużycia czy wręcz oszustwa osób podszywających się pod rachmistrzów spisowych. Mając to na uwadze, warto zadbać, aby osoby starsze, udzielając odpowiedzi do formularza spisowego, robiły to w towarzystwie swoich członków rodziny lub osób zaufanych.
Agnieszka Hajdukiewicz
radca prawny
www.kancelariahajdukiewicz.com
tel: 0048 504 078 866
Na podstawie:
Ustawy z dnia 9 sierpnia 2019 r. o Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań w 2021 (Dz. U. z 2019 poz. 1775, z 2020 poz. 1493) https://spis.gov.pl/o-obowiazku-spisowym)
Gazetka 201 – maj 2021