Kto był choć raz w belgijskich Ardenach, wie, że nie są to wysokie góry i trudno mówić w ich przypadku o zdobywaniu szczytów. I jeśli kogoś zachęci fakt, że w Hautes Fagnes znajduje się najwyższy punkt Belgii, a nawet Beneluksu – Signal de Botrange (694 m n.p.m.), może poczuć się tym bardziej rozczarowany, gdy na miejscu, zamiast pagórków i lasów, przywita go idealnie płaski krajobraz przypominający sawannę, ale niemający z nią absolutnie nic wspólnego. Ekosystemy takie jak w Hautes Fagnes można spotkać na zimnej północy, gdzie warunki pogodowe są zdecydowanie bliższe Belgii niż międzyzwrotnikowy klimat sawanny.

Les Hautes Fagnes-Eifel to największy i najstarszy (1971 r.) park krajobrazowy i rezerwat przyrody w Belgii, usytuowany we wschodniej części kraju, w prowincji Liège. Teren rezerwatu należy do masywu ardeńskiego Reńskich Gór Łupkowych. Obejmuje 240 tys. ha bagnistych, torfowych i zalesionych terenów, z czego 70 tys. ha (w tym 4500 ha jako rezerwat przyrody) znajduje się na terenie belgijskich Ardenów. Pozostała jego część leży na przyległym terenie niemieckiego masywu gór Eifel.

Le Haute Fagne znaczy tyle, co wysokie torfowisko, po polsku nazywane też mszarem bądź rojstem. Aby w pełni zrozumieć wyjątkowość tego miejsca, należy cofnąć się o około 10 tys. lat, kiedy Belgia, jak i reszta półkuli północnej, odmarzła po trwającej setki tysięcy lat epoce lodowcowej. Odmarznięta gleba, wraz ze szczątkami organicznymi, osiadła na łupkowych, nieprzepuszczających wody skałach. W wilgotnym i ubogim w tlen środowisku, całkowicie odcięta od wód gruntowych, dała początek złożom torfowym, sięgającym miejscami nawet 7 m głębokości. To całkiem nieźle jak na przyrost 1 mm rocznie. Rośliny, które można spotkać w rezerwacie, to prawdziwi twardziele.

Najbardziej typowymi roślinami dla Hautes Fagnes są:

Przeżycie tych roślin zależy przede wszystkim od wód opadowych, które są magazynowane w działających jak gąbka torfowiskach. Te, których życie dobiegnie końca, tworzą w mozolnym tempie nowe złoża. Choć aktywnych torfowisk zostało w Hautes Fagnes tylko 100 ha, jest to jeden z najlepiej zachowanych tego typu ekosystemów w Europie. Historia zmumifikowana w torfie oraz specyficzna roślinność czynią z tego miejsca raj dla geologów, botaników i paleontologów.

Na przestrzeni lat krajobraz Hautes Fagnes uległ licznym przeobrażeniom. W średniowieczu rozpoczęła się intensywna wycinka drzew i eksploatacja torfu, która trwała nieprzerwanie do połowy XX w. Torf stanowił główne źródło ogrzewania dla zamieszkałej tu ludności. W miejsce wydobytego torfu i wycinki sadzono, jak pod linijkę, drzewa iglaste – głównie świerki, które stanowią dziś stały element krajobrazu. A jeszcze nie tak dawno temu rosły tu jedynie drzewa liściaste.

Pojawienie się świerków znacznie zaburzyło równowagę tego wyjątkowego ekosystemu. Drzewa te nie potrzebują aż tak mokrej ziemi, jaka była ówcześnie na torfowiskach. W wielu miejscach powstały więc dreny, które miały odprowadzić nadmiar wody i stworzyć optymalne warunki do hodowli przemysłowej drewna świerkowego. Powstałe na skutek drenażu szkody od wielu lat próbują naprawić władze rezerwatu, odbudowując naturalne, mokre środowisko poprzez zamykanie drenów, wycinkę nierentownych hodowli świerków oraz pozbywanie się roślin zagrażających mokradłom. Torfowiska mogą magazynować do dziesięciu razy więcej CO2 niż gleby mineralne, lecz gleba torfowa jest stabilna tylko wtedy, gdy jest mokra. Natomiast kiedy jest wysuszona, dwutlenek węgla ucieka. Odtwarzanie torfowisk przyczynia się także do redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Rezerwat Hautes Fagnes swój specyficzny klimat zawdzięcza położeniu oraz ukształtowaniu terenu. Płaskowyż Hautes Fagnes jest pierwszą przeszkodą, jaką napotykają wiatry wiejące znad Oceanu Atlantyckiego, przynosząc aż 230 dni opadów, 178 dni mgły, 113 dni przymrozków, 78 dni śniegu i średnią temperaturę 6,7°C. Zdarzało się, że śnieg padał jeszcze w maju, a zimą temperatura spadała do -20°C. Jest to jedyne miejsce w Belgii, co do którego możemy mieć pewność, że w sezonie zimowym będzie okraszone śniegiem. Można wtedy pozjeżdżać na nartach na jednym z wyciągów.

Wody padające w tym regionie zbierane są do pięciu zbiorników, z których cztery znajdują się na terenie Belgii. Najstarszy zbiornik mieści się w Gileppe, a powstał w 1875 r. Woda z tego zbiornika była pierwotnie przeznaczona dla przemysłu tekstylnego, który rozwijał się w tym czasie w regionie Verviers i którego potrzeby sięgały 40 mln litrów dziennie! Inne tamy zostały wzniesione na Vesdre (w Eupen) i Warche (w Butgenbach i Robertville). Dziś te konstrukcje dostarczają wodę pitną ponad milionowi mieszkańców.

Na terenie parku wyznaczonych jest ponad 25 km pieszych tras o różnej długości – od 1,8 aż do 19 km, które oczywiście można ze sobą łączyć. Monotonny i rozległy krajobraz Hautes Fagnes sprawia, że łatwo można zgubić punkt odniesienia i zabłądzić. Zimą 2020 r., kiedy rezerwat Hautes Fagnes przeżywał masowy napływ turystów, dwa razy wzywana była ekipa ratunkowa, która w końcu odnalazła zdezorientowanych turystów. Tylko w jednym przypadku skończyło się hipotermią. W przeszłości natomiast dochodziło tam do drastyczniejszy wypadków. Przestrogą dla turystów niech będzie opowieść o krążącym nad Hautes Fagnes widmie pary narzeczonych, którzy wyruszyli przez teren torfowiska w drogę do urzędu w celu ustalenia daty ślubu, jednak nigdy tam nie dotarli, ponieważ zabłądzili na bagnach. Znaleziono ich po kilku dniach zamarzniętych na śmierć. Mieszkańcy postawili upamiętniający to tragiczne wydarzenie krzyż, który dziś można zobaczyć gdzieś pośród krajobrazu torfowisk. Krzyży w Hautes Fagnes jest dużo więcej, na szczęście nie każdy symbolizuje czyjąś śmierć. Natomiast jedno jest pewne: wybierając się akurat w to szczególne miejsce, warto zabrać mapę, którą bez problemu można zakupić w informacji turystycznej na parkingu Signal de Botrange.

Adres:

Route de Botrange 133 B

4950 Robertville-Waimes

Linki do planowania tras pieszych, rowerowych i VTT:

aplikacja na Iphona: https://apps.apple.com/app/go-eastbelgium/id854560041

strona internetowa: http://go.eastbelgium.com/

Kompletny artykuł, z jeszcze większą ilością informacji i praktycznych wskazówek, znajduje się na naszym blogu: www.wakacjewbelgii.com.

 

 

Gazetka 205 – październik 2021