W 2014 roku Polska świętuje 25-lecie wolności. Minęło ćwierć wieku od pierwszych powojennych wolnych wyborów. Dla wielu żywe pozostaje wspomnienie wcześniejszych, trudnych czasów. A jednocześnie wychowało się już pokolenie młodych ludzi urodzonych w wolnym kraju.
Wolność – ta, o którą walczono – zaczyna się znacznie wcześniej. Zaczyna się w umysłach ludzi. W ich wyobraźni. W poczuciu godności i poczuciu indywidualności.
Szczególnie wrażliwi i uważni na te zjawiska zawsze byli i pozostają artyści. To oni pielęgnowali w sobie wolność, zanim przyszło się nią cieszyć. Często płacąc za to ogromną cenę… To oni także swoją twórczością uświadamiali zniewolenie. Jak ceniony malarz Jerzy „Jurry” Zieliński, który zginął tragicznie w niewyjaśnionych okolicznościach w 1980 roku. Jego obraz przedstawiający zasznurowane usta dziś znajduje się w kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie.
To bliska historia, w której ludzie marzyli o wolności. Wydawałoby się, że minęło niewiele czasu, a jak wiele się zmieniło.
Pamiętam, jak chwilę po wolnych wyborach zorganizowałam w Warszawie wystawę, na której pokazałam prace cenionego niemieckiego artysty Josepha Beuysa. Beuys kilkanaście lat wcześniej, podczas stanu wojennego, przekazał do Polski wiele swoich prac jako dar dla Muzeum w Łodzi. Cenny i symboliczny, zwłaszcza w tamtych czasach. Jakiś czas później otwierałam w Warszawie wystawę Andrzeja Pągowskiego, znakomitego artysty grafika. Tym razem artysta odnosił się do historycznego momentu sprzed 10 lat – wstępowania Polski do Unii Europejskiej. Artyści często zabierają głos w ważnych sprawach.
Dlatego dla uczczenia historycznej rocznicy postanowiłam pokazać w Brukseli grupę artystów, którzy niejednokrotnie byli awangardą myślenia o wolności.
W Galerii Sztuki Katarzyny Napiórkowskiej przy Mont des Arts w Brukseli prezentujemy prace artystów, którzy od lat 50. XX wieku w swojej twórczości odnosili się do kwestii wolności. Każdy na swój sposób, własną wypowiedzią artystyczną. Na wystawie prezentowane są prace klasyków sztuki polskiej – Magdaleny Abakanowicz, Tadeusza Dominika, Edwarda 
Dwurnika, Jana Lebensteina, Eugeniusza Markowskiego, Romana Opałki i Józefa Szajny.
Ich debiut artystyczny przypadał głównie na drugą poł. XX w. Ich sztuka stanowiła osobistą przestrzeń wolności w kraju, który pozbawiony był politycznej autonomii. Artyści ci byli jednymi z pierwszych, którzy wówczas w swojej twórczości przełamywali żelazną kurtynę i wyrażali wolnościowe ideały. Ostatnio „Wall Street Journal” cytował prezentowaną artystkę, Magdalenę Abakanowicz, która powiedziała, że „sztuka nie rozwiązuje problemów, ale sprawia, że potrafimy je dostrzec i zrozumieć”.
Twórczość była dla tych artystów przestrzenią wolności wyrażającą się w różnych formach: uwalniania od zniewoleń komunizmu, od nawiedzających wspomnień osobistych. Sztuka jest po prostu przestrzenią do ekspresji indywidualnych idei. Jest sposobem wyzwolenia i świadectwem wewnętrznej tęsknoty za wolnością, równością, sprawiedliwością, ale także indywidualizmem.
Dzieła sztuki pozostają tego wyjątkowym dowodem.
Katarzyna Napiórkowska
Galeria Katarzyny Napiórkowskiej – Mont des Arts
Bruksela, Mont des Arts 8
galeriemontdesarts.com
Gazetka 133 – lipiec/sierpień 2014