Swobodny przepływ pracowników, towarów, usług i kapitału pomiędzy 28 krajami Unii Europejskiej spowodował konieczność zabezpieczenia praw socjalnych wszystkich obywateli UE, którzy ze względu na zatrudnienie, świadczenie usług, naukę lub z innych przyczyn zmieniają kraj zamieszkania. Dlatego stworzono przepisy koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego dla krajów Unii Europejskiej, Islandii, Liechtensteinu, Norwegii i Szwajcarii. Europejskie przepisy gwarantują skuteczną i pełną ochronę praw socjalnych. Gdyby ich nie było, obywatele państw członkowskich w sytuacji przemieszczania ponosiliby ryzyko podwójnego ubezpieczenia, braku ubezpieczenia lub utraty uprawnień do świadczeń socjalnych nabytych w różnych krajach UE.
Przepisy UE w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego dotyczą ustawodawstwa krajowego w dziedzinie: świadczeń chorobowych, świadczeń z tytułu macierzyństwa oraz świadczeń dla ojca, świadczeń inwalidzkich, zasiłków dla bezrobotnych, świadczeń rodzinnych (zasiłki rodzinne i porodowe), świadczeń przedemerytalnych, emerytur, chorób zawodowych, wypadków przy pracy, rent rodzinnych oraz świadczeń z tytułu śmierci.
Wyżej wymienione kwestie są w każdym kraju UE objęte wewnętrznymi przepisami o ubezpieczeniu społecznym. Każdy kraj sam decyduje o tym, kto i na jakich warunkach może być objęty tymi przepisami. Sytuacja pod względem zabezpieczenia społecznego osoby, która się przemieszcza do innego państwa członkowskiego, zależy od tego, z jakiego powodu wyjeżdża. Inne prawa będą miały osoby zatrudnione na umowę o pracę w danym kraju, inne pracownicy oddelegowani, inne pracownicy sezonowi, a jeszcze inne pracownicy przygraniczni, emeryci, renciści czy studenci.
Z tego powodu przy przemieszczaniu się pojawiają się różne kwestie dotyczące prawa w zakresie zabezpieczenia społecznego. Europejskie przepisy regulują m.in. następujące zagadnienia:
■ w którym kraju należy odprowadzać składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne (pracownik, pracownik sezonowy, pracownik oddelegowany, osoba samozatrudniona, emeryt, który zmienił kraj zamieszkania, student itd.),
■ uprawnienia do świadczeń chorobowych i inwalidzkich osób, które podejmują pracę w innym państwie członkowskim,
■ transfer świadczeń chorobowych i inwalidzkich do innego państwa członkowskiego,
■ uprawnienia emerytalne lub rentowe osób, które pracowały w różnych państwach członkowskich,
■ ustalenie, które państwo członkowskie powinno wypłacać świadczenia rodzinne, jeżeli dzieci mieszkają w państwie członkowskim innym niż to, w którym pracuje ich rodzic/opiekun,
■ które państwo członkowskie musi wypłacać świadczenia dla bezrobotnych,
■ które państwo członkowskie musi wypłacać świadczenia dla bezrobotnych na rzecz pracowników przygranicznych,
■ kto płaci rachunek za leczenie w szpitalu w razie wypadku lub choroby podczas pobytu za granicą,
■ czy podczas poszukiwania pracy w innym państwie członkowskim można nadal otrzymywać świadczenia dla bezrobotnych,
■ w jakim języku należy składać wnioski o wypłatę świadczeń i jakich terminów należy przestrzegać.
W razie potrzeby obywatele Unii Europejskiej mogą odwoływać się do przepisów koordynujących.
Zasady dotyczące zastosowania przepisów europejskich
- Należy pamiętać, że tylko jedno państwo odpowiada za zapewnienie ubezpieczenia społecznego w danym czasie i jest to zwykle państwo, w którym się pracuje. Jednak od tej reguły są wyjątki – mianowicie w przypadku delegowania pracowników do pracy do innego kraju lub w przypadku wykonywania pracy jednocześnie w dwóch krajach.
- Decyzję o tym, które ustawodawstwo ma zastosowanie w danym przypadku, podejmują instytucje zabezpieczenia społecznego. Samemu nie można o tym decydować.
- Osoba podlegająca przepisom danego kraju ma takie same prawa i obowiązki jak obywatele tego kraju. Jest to zasada równego traktowania lub niedyskryminacji.
- W przypadku ubiegania się o przyznanie świadczenia w danym kraju, w razie potrzeby uwzględnia się poprzednie okresy ubezpieczenia, pracy lub pobytu w innych krajach.
- Jeśli danej osobie przysługują świadczenia pieniężne w danym kraju, zasadniczo może je otrzymać, nawet jeśli mieszka w innym państwie. Jest to tzw. zasada transferu świadczeń.
Więcej informacji na temat europejskich przepisów koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego można znaleźć na stronie http://ec.europa.eu/social/.
Aldona Kuczyńska-Naskręt
źródło:
http://ec.europa.eu/social/, opracowanie własne
Gazetka 138 – luty 2015
Twoje prawa do świadczeń socjalnych w Unii Europejskiej oraz niektóre aspekty
rozliczeń podatkowych w świetle przepisów o unikaniu podwójnego opodatkowania
Sesja informacyjna w języku polskim
Wtorek 10 marca 2015
Godz. 19.15
ACV Antwerpen
Nationalestraat 111 (EUROPAZAAL, budynek De Stroming, II piętro)
Udział w sesji jest bezpłatny