Umowa o pracę

Podpisanie umowy o pracę to nie tylko formalność. Postanowienia w niej zawarte są niezwykle istotne z punktu widzenia pracodawcy i pracownika. Na co należy zwrócić szczególną uwagę?

Wiele osób pracowało już przez biuro pośrednictwa pracy (interim) lub bezpośrednio u pracodawcy. Jednak niewielu wie, na co dokładnie zwracać uwagę, kiedy otrzyma się ofertę pracy na wymarzonej posadzie u belgijskiego pracodawcy. Rozpoczęcie takiej pracy może wzbudzić wiele radości, jednak należy pamiętać, że od pełni szczęścia dzieli nas jeszcze jeden mały, ale bardzo ważny krok – podpisanie umowy. To z pozoru tylko formalność, ale warto zachować przy tym szczególną czujność. W tym artykule podpowiem, na jakie zapisy w dokumentach i podczas zatrudnienia należy zwrócić uwagę.

 

NIEZBĘDNE ELEMENTY UMOWY O PRACĘ

 

Umowa o pracę to umowa między pracownikiem a pracodawcą, na mocy której pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy na rzecz pracodawcy za wynagrodzeniem i pod jego kierownictwem.

Aby umowa o pracę mogła zaistnieć, muszą być spełnione cztery elementy:

  • porozumienie;
  • praca;
  • wynagrodzenie;
  • zależność zwierzchnictwa.

Jeśli tylko te cztery elementy występują w stanie faktycznym, mamy do czynienia z umową o pracę; nie ma umowy o pracę, jeśli brakuje jednego lub więcej z tych elementów.

Porozumienie

Umowa o pracę jest umową wzajemną. Oznacza to, że dwie strony mają wobec siebie zobowiązania. W przypadku umowy o pracę są to: wykonywanie pracy przez pracownika pod zwierzchnictwem pracodawcy oraz wypłata wynagrodzenia przez pracodawcę.

Umowa o pracę jest zawierana tylko wtedy, gdy obie strony wyrażą na to zgodę. Zgoda ta może być również wyrażona w formie ustnej.

Istotne elementy umowy o pracę nie mogą być jednostronnie (tj. bez zgody drugiej strony) zmieniane ani przez pracodawcę, ani przez pracownika!

Aby umowa o pracę była prawnie wiążąca, musi spełniać szereg warunków prawnych, a w niektórych przypadkach także warunków formalnych.

Praca

Przedmiotem umowy o pracę jest wykonywanie pracy. Pracodawca zobowiązuje się zapewnić pracę a pracownik zobowiązuje się do starannego i dokładnego wykonania powierzonej mu pracy.

Przez pracę rozumie się pracę, którą ktoś wykonuje pod zwierzchnictwem innej osoby i za którą otrzymuje wynagrodzenie, bez względu na to, jak długo trwa.

Praca nie musi być dokładnie określona w umowie. Niemniej jednak zawsze zaleca się określenie w umowie funkcji, która ma być wykonywana. Jeszcze tylko w Belgii istnieje podział na pracownika fizycznego (arbeider/ouvrier) i pracownika umysłowego (bediende/employé). Jest to bardzo ważne, ponieważ niektóre aspekty zatrudnienia (na przykład okres gwarantowanej pensji podczas choroby) mogą się różnić.

Wynagrodzenie

Wynagrodzenie, w ogólnym rozumieniu Ustawy o umowach o pracę, jest wynagrodzeniem za pracę wykonywaną w ramach realizacji umowy o pracę.

Bez wynagrodzenia nie może być mowy o umowie o pracę. Uzgodniona płaca musi być określona (np. stała płaca miesięczna) lub możliwa do ustalenia (np. praca na akord, płaca godzinowa, prowizja).

Ustawa o umowach o pracę nie zawiera żadnych norm dotyczących poziomu wynagrodzeń. Strony mogą więc swobodnie negocjować wysokość wynagrodzenia. Muszą przy tym jednak brać pod uwagę obowiązujące płace minimalne, które zostały ustalone w ogólnie wiążącym układzie zbiorowym (widełki wynagrodzeń ustalane przez branżowy komitet parytetowy). Dlatego przed podpisaniem umowy należy się zainteresować, jakie dokładnie stawki obowiązują w danej branży.

Jeśli wysokość wynagrodzenia nie jest wyraźnie określona w umowie o pracę, zastosowanie ma skala płac minimalnych obowiązująca w danym sektorze.

Jeśli w danym sektorze lub przedsiębiorstwie nie ustalono skali płac, pracownik ma prawo do gwarantowanego średniego (federalnego) minimalnego wynagrodzenia miesięcznego, ewentualnie skorygowanego w zależności od wieku.

Zwierzchnictwo

Istnienie umowy o pracę wymaga, aby pracownik wykonywał swoją pracę w stosunku podporządkowania pracodawcy. Dlatego bez stosunku zwierzchnictwa nie może być mowy o umowie o pracę. Praca pod zwierzchnictwem jest tym, co odróżnia pracownika od osoby samozatrudnionej.

CO POWINNA ZAWIERAĆ UMOWA O PRACĘ?

Zasadniczo dla ważności umowy o pracę nie jest wymagana forma pisemna, co oznacza, że możliwe jest zawarcie umowy o pracę w formie ustnej.

Jednakże niektóre umowy o pracę i/lub ich warunki muszą zostać zawarte w formie pisemnej. Pracodawca i pracownik są zobowiązani do zawarcia na piśmie m.in. następujących umów o pracę:

  • na czas określony lub na czas ściśle określonej pracy;
  • o zastępstwo;
  • o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy;
  • o pracę dla studentów/uczniów;
  • o pracę dla pracowników domowych;
  • o pracę na czas określony;
  • o pracę przez biuro pośrednictwa pracy.

Ponadto w formie pisemnej muszą zostać zawarte m.in.: klauzula o zakazie konkurencji, klauzula o szkoleniu i klauzula delcredere.

Poniższe informacje powinny zostać zawarte w umowie, a zobowiązania pracownika i pracodawcy, które nie są w niej ujęte, można odnaleźć w regulaminie pracy, który trzeba otrzymać podczas podpisywania umowy o pracę (lub zanim się ją podpisze). O regulaminie napiszemy w kolejnym artykule, ale podkreślam, że ten dokument jest bardzo ważnym prawnym elementem zatrudnienia! Zatem w umowie powinny zostać zawarte:

  • dane pracownika i pracodawcy – należy zwrócić uwagę, żeby były podane dane osoby, która jest upoważniona do zawierania umowy z pracownikiem;
  • data rozpoczęcia umowy i data podpisania umowy – mogą być różne;
  • miejsce pracy i harmonogram pracy – czasami harmonogram nie jest podany, wtedy jest bardzo ważne otrzymanie i zapoznanie się z regulaminem pracy, ponieważ tam podane są wszystkie możliwe harmonogramy pracy u pracodawcy;
  • czas trwania umowy;
  • wynagrodzenie i dodatkowe świadczenia – jeśli nie są opisane i nie ma ich w regulaminie pracy, można poprosić pracodawcę o dopisanie ich do umowy;
  • sposób rozwiązania umowy i związane z tym wynagrodzenia lub kary – często w umowie jest podany artykuł prawny, na podstawie którego umowa może zostać rozwiązana; ta informacja jest także prawidłowa;
  • dodatkowe postanowieniaklauzula poufności;
  • potwierdzenie otrzymania regulaminu pracy w 90 proc. przypadków regulamin pracy nie jest przekazywany, tylko pracodawca informuje o tym, gdzie się znajduje do wglądu. To nie jest prawidłowe, ponieważ pracodawca ma obowiązek przekazania regulaminu pracy, a osoba podejmująca pracę powinna tego dopilnować.

Pracownicy, którzy w ramach wykonywania obowiązków służbowych wyjeżdżają za granicę na dłużej niż jeden miesiąc, muszą przed owym wyjazdem otrzymać pisemny dokument (w formie papierowej lub elektronicznej) zawierający następujące informacje:

  • czas trwania pracy wykonywanej za granicą;
  • walutę, w której będzie wypłacane wynagrodzenie;
  • możliwe korzyści związane z wyjazdem za granicę;
  • jeśli ma to zastosowanie, warunki repatriacji pracownika.

Ostatnia kwestia umowy to język, w którym powinna być sporządzona. W Belgii, gdzie istnieją cztery regiony językowe i trzy oficjalne języki, jest to bardzo skomplikowane.

W celu ustalenia właściwego systemu językowego decydujące znaczenie ma główna siedziba, w której znajduje się miejsce prowadzenia działalności przez spółkę. Niestety pracodawca nie ma obowiązku przetłumaczenia umowy na język polski, ale można zawsze poprosić o przesłanie draftu umowy przed podpisaniem i dać go do tłumaczenia.

W następnym wydaniu opiszemy, co powinien zawierać regulamin pracy i co znajduje się na pasku pensji. W trzeciej części przybliżymy zasady zakończenia umowy o pracę.

Jowita Sokołowska

dyrektorka biura kadrowo-płacowego

Payroll Planet

 

 

Gazetka 213 – lipiec/sierpień 2022