Prawo w Polsce
Każdego roku rośnie liczba przestępstw związanych z kradzieżą danych osobowych określonych w Kodeksie karnym jako kradzież tożsamości. Przestępstwo to polega na podszywaniu się pod inną osobę, wykorzystaniu jej wizerunku lub danych osobowych tak, jakby sprawca uczynił to we własnym imieniu. Działania te mają na celu wprowadzenie w błąd odbiorcy informacji co do tożsamości osoby posługującej się określonym wizerunkiem, danymi osobowymi lub innymi danymi. Osoba pokrzywdzona doznaje szkody majątkowej lub osobistej.

W praktyce kradzież tożsamości następuje najczęściej w celu wyłudzenia kredytu lub pożyczki – sprawca zawiera umowę z bankiem lub inną instytucją finansową, podając się za inną osobę. Mimo że pracownik banku ma obowiązek sprawdzenia danych osoby, z którą zawiera umowę, w praktyce nierzadko oszustom udaje się wprowadzić go w tym względzie w błąd. Bywa również i tak, że pracownik instytucji finansowej poprzez swoje zaniechanie nie dopełni obowiązku należytego sprawdzenia klienta.

W celu ukrócenia powyższego procederu Ministerstwo Cyfryzacji wprowadziło do aplikacji mObywatel 2.0 usługę „Zastrzeż PESEL”. Zgodnie z ustawą z 7 lipca 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości (Dz. U. z 2023 poz. 1394), od 1 czerwca 2024 r. instytucje finansowe, notariusze i operatorzy komunikacyjni przed zawarciem umowy z konsumentem mają obowiązek sprawdzenia, czy jego numer PESEL został zastrzeżony w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL.

Bank będzie musiał obowiązkowo sprawdzić zastrzeżenie numeru PESEL w dwóch przypadkach:
przed zawarciem umowy rachunku oszczędnościowego i rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego, umowy o świadczenie usługi płatniczej, jeżeli przewidziano w jej treści możliwość zawarcia umowy kredytu lub pożyczki, umowy kredytu, umowy pożyczki oraz umowy leasingu,
przed zmianą umowy kredytu, umowy pożyczki oraz umowy leasingu, w wyniku której następuje zwiększenie zadłużenia.

Obowiązek weryfikacji zastrzeżenia numeru PESEL będzie zatem dotyczył wybranych umów o produkty finansowe, w których na skutek kradzieży tożsamości może dojść do zaciągnięcia w banku zobowiązania lub wykorzystania założonego na dane konsumenta rachunku w celu prania pieniędzy i finansowania terroryzmu.

Jeżeli podmioty obowiązane do weryfikacji zastrzeżenia numeru PESEL udzielą jednak kredytu lub pożyczki, osoba poszkodowana, której dane skradziono, nie będzie musiała spłacać zadłużenia powstałego na skutek działania oszusta.

Podkreślić jednak należy, że osoba, która nie zastrzegła numeru PESEL, a stała się poszkodowana w wyniku działania lub zaniechania banku czy innego podmiotu finansowego, o którym mowa w ww. ustawie, będzie miała prawo do odszkodowania od tego podmiotu. Jednak droga do jego uzyskania będzie nieporównywalnie dłuższa niż w przypadku sytuacji z zastrzeżonym numerem PESEL.

JAK ZASTRZEC NUMER PESEL?
Każdy pełnoletni obywatel może zastrzec PESEL:
za pośrednictwem serwisu internetowego mObywatel,
za pośrednictwem aplikacji mobilnej mObywatel 2.0,
w urzędzie gminy.

Szczegółowy opis zastrzeżenia w formie elektronicznej dostępny jest np. na stronie info.mobywatel.gov.pl.
Zastrzeżenie można w każdej chwili cofnąć, a po 30 minutach ponownie zastrzec swój PESEL. Zastrzeżenie numeru PESEL oraz jego cofnięcie to działania natychmiastowe i bezpłatne, które odbywają się w czasie rzeczywistym – nawet w nocy i dni wolne od pracy. W aplikacji mobilnej można sprawdzić również historię zastrzeżeń oraz weryfikację statusu. Zaleca się utrzymywanie numeru PESEL w ciągłym zastrzeżeniu, a odblokowywanie go tylko wtedy, kiedy jest niezbędny do dokonania czynności, która podlega weryfikacji – np. podczas zawarcia umowy pożyczki, sprzedaży lub nabycia nieruchomości.


Agnieszka Hajdukiewicz
radca prawny

tel.: 0048 504 078 866
www.kancelariahajdukiewicz.com




Gazetka 233 – lipiec/sierpień 2024