Jak uniknąć pułapek prawnych i podatkowych?
Wielu Polaków mieszkających za granicą decyduje się na kupno tam nieruchomości. W chwili śmierci właściciela nieruchomości znajdującej się w innym kraju Unii pojawiają się jednak skomplikowane wyzwania, szczególnie w kontekście dziedziczenia. Rodzi się wiele pytań: Który kraj będzie właściwy do przeprowadzenia postępowania spadkowego? Gdzie należy zapłacić podatek od spadku? Jakie kroki podjąć, aby formalnie objąć spadek? Poniżej wyjaśniamy wątpliwości na konkretnym przykładzie.
PRZYKŁAD: HISTORIA PANA ZYGMUNTA
Pan Zygmunt od 2006 r. mieszkał i pracował w Brukseli. W 2015 r. zdecydował się na zakup nieruchomości w gminie Woluwe-Saint-Lambert. To była inwestycja na przyszłość – miejsce, w którym planował spędzić resztę życia. W 2017 r. pan Zygmunt zawarł związek małżeński w Konsulacie RP w Brukseli z panią Magdaleną, przyjmując ustrój rozdzielności majątkowej. Pierwszy wspólny adres małżonkowie mieli w Brukseli, jednak pani Magdalena, związana zawodowo z Krakowem, wróciła do swojego mieszkania w Polsce, gdyż miała tam stałe zatrudnienie. Pan Zygmunt, pracując i mieszkając na stałe w Brukseli, przemieszczał się regularnie między Belgią a Polską.
W 2019 r. u pana Zygmunta zdiagnozowano nowotwór. Sytuacja zdrowotna zmusiła go do częstszych wizyt w Polsce, gdzie rozpoczął leczenie. W związku z wybuchem epidemii Covid w 2020 r. zameldował się na stałe w Krakowie i tam kontynuował leczenie. Niestety, zmarł w sierpniu 2023 r. Pozostawił testament, w którym uczynił swoją żonę jedyną spadkobierczynią.
POSTĘPOWANIE SPADKOWE – POLSKA CZY BELGIA?
Pierwsze pytanie, jakie pojawia się w takiej sytuacji, to: Który kraj jest właściwy do przeprowadzenia postępowania spadkowego? Odpowiedź zależy od rezydencji podatkowej zmarłego w ostatnich 5 latach jego życia. W przypadku pana Zygmunta, który w ciągu ostatnich 5 lat życia przez ponad 2,5 roku był rezydentem podatkowym w Polsce i tam opłacał składkę zdrowotną, właściwym krajem do przeprowadzenia postępowania spadkowego jest Polska. Z tego powodu pani Magdalena mogła złożyć wniosek o nabycie spadku na podstawie testamentu przed krakowskim sądem.
PROCEDURY PRAWNE DOTYCZĄCE NIERUCHOMOŚCI ZA GRANICĄ
Kolejnym ważnym krokiem jest formalne objęcie spadku. W przypadku nieruchomości położonej za granicą kluczowe znaczenie ma uzyskanie Europejskiego Poświadczenia Dziedziczenia (EPD). Jest to dokument wydawany przez notariusza w Polsce na podstawie decyzji polskiego sądu, który potwierdza, że dana osoba jest spadkobiercą. Pani Magdalena, mając już EPD, musi udać się do belgijskiego notariusza, aby ten dokonał odpowiednich formalności związanych z przeniesieniem własności nieruchomości na spadkobiercę i – przede wszystkim – żeby wyliczył należny w Belgii podatek.
PODATEK OD SPADKU W BELGII – CO WARTO WIEDZIEĆ?
Nie można zapomnieć o podatku od spadku, który w Belgii jest naliczany od nieruchomości, niezależnie od tego, gdzie toczy się postępowanie spadkowe. W Belgii podatek ten, w ramach procedury mutation par décès, oblicza się w zależności od wartości nieruchomości oraz linii dziedziczenia. Musi on zostać zapłacony, zanim notariusz wyda akt własności na rzecz spadkobiercy. Co więcej, opóźnienia w zapłacie podatku mogą prowadzić do wysokich kar finansowych.
PUŁAPKI PROCEDURALNE – JAK ICH UNIKNĄĆ?
Procedura spadkowa w Polsce może trwać dłuższy czas, co może skomplikować sytuację podatkową w Belgii. Warto pamiętać, że termin na złożenie oświadczenia o podatku od spadku w Belgii wynosi 5 miesięcy, licząc od dnia śmierci, jeśli dana osoba zmarła w innym kraju UE. Aby uniknąć kar za opóźnienie, warto wpłacić zaliczkę na przyszły podatek jeszcze przed zakończeniem postępowania spadkowego w Polsce. Kara za opóźnienie to 7 proc. wartości nieruchomości rocznie plus ryczałtowa kara za każdy miesiąc opóźnienia. Im wyższa wartość nieruchomości, tym kara dotkliwsza. Dlatego warto jak najszybciej skontaktować się z notariuszem w Belgii, aby ograniczyć konsekwencje finansowe związane z opóźnieniami.
ZASADY OPODATKOWANIA INNYCH AKTYWÓW W BELGII
Podatek od spadku w Belgii w przypadku procedury dotyczy jedynie nieruchomości. Jeśli spadkobierca dziedziczy ruchomości takie jak środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym, nie będzie stosowane EPD. W przypadku Belgii, jeśli zmarły pozostawił środki na koncie bankowym w Belgii, podatek od spadku może nie być naliczany w Belgii, lecz w kraju, w którym toczy się postępowanie spadkowe. W praktyce oznacza to, że pani Magdalena uniknęła podatku od środków pieniężnych pozostawionych na koncie bankowym w Belgii, ponieważ cała procedura spadkowa toczyła się w Polsce.
WNIOSKI I REKOMENDACJE
Dziedziczenie nieruchomości i innych aktywów w różnych krajach UE jest skomplikowanym procesem, który wymaga zrozumienia różnic prawnych i podatkowych między tymi krajami. Przykład pana Zygmunta pokazuje, jak ważne jest wczesne zrozumienie tych różnic oraz właściwe zaplanowanie kroków prawnych i finansowych. Warto skonsultować się z prawnikiem lub notariuszem zarówno w Polsce, jak i w Belgii, aby uniknąć potencjalnych problemów. Należy pamiętać, że nawet jeśli postępowanie spadkowe toczy się w Polsce, podatek od nieruchomości położonej w Belgii musi zostać zapłacony w Belgii. Szybka reakcja i właściwe działania pomogą zminimalizować ryzyko kar finansowych oraz zapewnić sprawne przeprowadzenie postępowania spadkowego.
Agnieszka Sità
prawnik w ASBL Trampolina,
współpracownik Kancelarii Notarialnej w Brukseli
tel. 0495 28 98 24
www.trampolina.be
