Ilona i Vincent od kilku lat są małżeństwem, mieszkają w Belgii. On jest Holendrem, a ona Polką. Mają dwoje wspaniałych dzieci. Niestety, ostatnio stosunki między małżonkami uległy znacznemu ochłodzeniu – do tego stopnia, że Vincent zażądał rozwodu. Zrozpaczona kobieta, obawiając się, że sąd belgijski będzie stronniczy, chce zabrać dzieci do Polski, nie mówiąc o tym małżonkowi. Nie zamierza również zostawić mu adresu.
Zjawisko to jest niewątpliwie najbardziej dramatycznym posunięciem w międzynarodowych sporach rodzinnych.
Przepisy zezwalające na powrót dziecka do kraju, w którym mieszkało na stałe, zanim zostało wywiezione, znajdują się w konwencji haskiej z dnia 25 października 1980 r. w sprawie uprowadzenia dziecka za granicę. Regulacje te zostały również potwierdzone przez Unię Europejską w rozporządzeniu Bruksela II bis. Wiele państw podpisało i ratyfikowało konwencję haską, w tym Maroko w 2010 roku. Listę tych krajów można znaleźć na stronie www.hcch.net.
Uprowadzenie lub zatrzymanie dziecka jest bezprawne w rozumieniu konwencji haskiej, jeżeli nastąpiło naruszenie prawa do opieki przyznanego przez ustawodawstwo (orzeczenie sądowe lub administracyjne albo ugodę mającą moc prawną) państwa, w którym dziecko miało miejsce stałego pobytu bezpośrednio przed uprowadzeniem lub zatrzymaniem, oraz jeżeli w chwili uprowadzenia lub zatrzymania prawo to było skutecznie wykonywane (art. 3). Oznacza to w szczególności, że dziecko mieszkające w Belgii, którego rodzice sprawują wspólnie władzę rodzicielską, nie może być wywożone za granicę bez zgody drugiej strony, nawet w przypadku braku jakiejkolwiek decyzji sądowej.
Osoba zainteresowana może domagać się powrotu dziecka, które nie ukończyło 16 lat i zostało bezprawnie uprowadzone (lub zatrzymane). Wniosek o powrót dziecka należy skierować do SPF Justice (Service public fédéral Justice), który będzie współpracować z organem orzekającym kraju, do którego dziecko zostało uprowadzone. Konwencja haska przyjmuje jako zasadę niezwłoczny powrót dziecka do państwa, w którym ma ono miejsce stałego pobytu (art. 12 ust. 1). Wniosek taki musi wpłynąć przed upływem roku od chwili uprowadzenia lub zatrzymania dziecka.
Zadaniem sądu jest przywrócenie stanu poprzedniego, a rozstrzygnięcie powinno nastąpić w terminie sześciu tygodni od złożenia wniosku.
Organ orzekający państwa, do którego dziecko zostało uprowadzone, może odmówić wydania dziecka tylko w określonych przypadkach – gdy:
- osoba domagająca się powrotu dziecka, a mająca prawo do opieki nad nim, prawa tego nie wykonywała;
- osoba mająca prawo do opieki nad dzieckiem zgodziła się na wyjazd dziecka za granicę lub zaakceptowała taki wyjazd po uprowadzeniu lub zatrzymaniu. W takim przypadku najlepiej mieć zgodę na piśmie – jeżeli była jedynie wyrażona ustnie, sąd będzie musiał przeprowadzić postępowanie dowodowe, by poczynić takie ustalenie;
- istnieje poważne ryzyko, że powrót mógłby narazić dziecko na szkodę fizyczną lub psychiczną albo w jakikolwiek inny sposób postawić je w sytuacji nie do zniesienia;
- dziecko, które osiągnęło odpowiedni wiek i stopień dojrzałości, sprzeciwia się powrotowi do państwa, w którym ma miejsce stałego pobytu;
- powrót dziecka nie byłby dopuszczalny w świetle podstawowych zasad państwa wezwanego, dotyczących ochrony praw człowieka i podstawowych wolności;
- od chwili uprowadzenia lub zatrzymania dziecka do chwili złożenia wniosku we właściwym sądzie lub organie administracyjnym upłynął okres dłuższy niż rok.
Podstawa prawna
- konwencja haska z 25 października 1980 r. dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę,
- rozporządzenie Bruksela II bis – rozporządzenie (EG) nr 2201/2003 z 27 listopada 2003 r. o kompetencji, uznaniu i egzekucji wyroków w sprawach rodzinnych i postępowaniu dotyczącym odpowiedzialności małżeńskiej i zniesieniu rozporządzenia (EG) nr 1347/2000.
Jolanta Bogdańska
prawnik i tłumacz przysięgły przy Sądzie I Instancji w Brukseli
Kazus oparty na rzeczywistych wydarzeniach. Dane zostały tak zmienione, aby oddać istotę sporu, ale nie naruszyć zasady poufności postępowania. Wszelka zbieżność imion i faktów jest przypadkowa.
Artykuły zgromadzone w niniejszej rubryce nie stanowią w żadnym wypadku konsultacji prawnej, nie są wyczerpujące oraz autor nie ponosi odpowiedzialności za ich treść.
Gazetka 125 – październik 2013