Z chwilą śmierci bliskich osób musimy sobie poradzić z uszczerbkiem w sferze emocjonalnej, ale również nierzadko stajemy przed koniecznością nowego zorganizowania sfery majątkowej, która może wtedy ulec zachwianiu. W takiej sytuacji mamy możliwość uzyskania z ubezpieczenia społecznego świadczenia, jakim jest renta rodzinna. Ma ona nie tylko zapewnić ochronę finansową dzieciom, których rodzic (lub oboje rodziców) zmarł, ale w określonych sytuacjach może wspomóc również wnuki, rodzeństwo, rodziców i małżonka zmarłej osoby.
Podstawą nabycia prawa do tego świadczenia jest spełnienie kilku warunków:
Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.
Świadczenie to przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. W takim przypadku przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
UPRAWNIENI DO RENTY RODZINNEJ
Dzieci
Rodzice Krystiana zmarli, gdy miał 20 lat. Obecnie Krystian skończył 25 lat i jest na ostatnim roku studiów stacjonarnych na kierunku matematyka.
Krystian będzie nadal uprawniony do pobierania renty rodzinnej aż do momentu ukończenia szkoły wyższej, bo mimo że skończył już 25 lat, jest studentem ostatniego roku.
Prawo do renty rodzinnej po zmarłym rodzicu mają dzieci własne, dzieci drugiego małżonka (pasierbowie) oraz dzieci przysposobione – do ukończenia 16. roku życia, a po osiągnięciu tego wieku (pod warunkiem nauki w szkole) do ukończenia 25 lat. Jeżeli dziecko skończyło 25 lat, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty przedłuża się do chwili zakończenia tego roku studiów. Bez względu na wiek renta rodzinna przysługuje natomiast dziecku całkowicie niezdolnemu do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnemu do pracy, jeżeli niezdolność ta powstała przed 16. rokiem życia lub w okresie nauki w szkole przed ukończeniem 25 lat. Pod pojęciem „nauki w szkole” rozumie się naukę pobieraną w systemie dziennym, wieczorowym, zaocznym oraz eksternistycznym.
Wnuki i rodzeństwo
Anna mieszkała od dziecka z rodzicami, dwojgiem rodzeństwa i babcią. Babcia Anny zmarła, kiedy dziewczyna miała 15 lat. Przed śmiercią babcia opiekowała się Anną, gotowała jej posiłki, kupowała odzież i buty, a czasami wspierała też finansowo jej rodziców.
Anna nie otrzyma prawa do renty rodzinnej, ponieważ jej rodzice żyją i mogą zapewnić jej wychowanie i utrzymanie. To, że zmarła babcia brała udział w wychowaniu wnuczki i czasami wspierała ją finansowo, nie powoduje, że została spełniona przesłanka „przyjęcia na wychowanie i utrzymanie”.
Renta rodzinna przysługuje wnukom, rodzeństwu i innym dzieciom przyjętym na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, jeżeli spełniają warunki do tego świadczenia jak dzieci własne i zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią emeryta lub rencisty oraz nie mają prawa do renty rodzinnej po zmarłych rodzicach. W przypadku gdy rodzice żyją, renta rodzinna przysługuje wtedy, kiedy nie mogą zapewnić im utrzymania oraz gdy emeryt lub rencista albo jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.
Zaznaczyć należy, że prawo do renty rodzinnej nie dotyczy dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodzinnego domu dziecka lub rodziny zastępczej.
Wdowa i wdowiec
Mąż pani Krystyny zmarł, gdy miała 47 lat. Kobieta nie otrzymała wówczas renty rodzinnej, gdyż nie osiągnęła wymaganego wieku.
W tym przypadku odmowa przyznania prawa do renty rodzinnej nie jest ostateczna. Pani Krystyna po upływie 3 lat (ogólnie ma na to 5 lat) od śmierci męża osiągnie wiek 50 lat i wtedy nabędzie prawo do otrzymania renty rodzinnej.
Prawo do renty rodzinnej przysługuje wdowie, jeśli w chwili śmierci męża ukończyła 50 lat lub była niezdolna do pracy albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie ukończyły 16 lat, a jeżeli uczą się – 18 lat lub są całkowicie niezdolne do pracy. Uprawnienie do renty rodzinnej przysługuje również wdowie, jeśli spełni warunek dotyczący wieku lub niezdolności do pracy w okresie nie dłuższym niż 5 lat od śmierci męża lub od zaprzestania wychowywania dzieci.
Ponadto wdowa, która nie spełnia żadnego z wymienionych warunków i nie posiada niezbędnych źródeł utrzymania, ma prawo do okresowej renty rodzinnej przez rok od dnia śmierci męża albo przez okres uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od śmierci męża. Powyższe warunki stosuje się też odpowiednio w przypadku wdowca.
Rodzice
Pani Maria, która była macochą pani Wandy, ma 58 lat, nie pracuje i nie nabyła prawa do renty lub emerytury. Pani Wanda przed śmiercią pobierała rentę z tytułu niezdolności do pracy i utrzymywała swoją macochę.
Pani Maria powinna otrzymać rentę rodzinną, bo spełniła niezbędne warunki: osiągnęła wiek 50 lat i pozostawała na utrzymaniu zmarłej pasierbicy.
Rodzice, ojczym i macocha, a także osoba przysposabiająca również mają prawo do renty rodzinnej po śmierci dziecka, jeżeli ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania. Ponadto rodzice w chwili śmierci dziecka muszą spełniać określone warunki: osiągnąć wiek 50 lub być osobami niezdolnymi do pracy. Rodzic ma prawo do renty także wtedy, gdy wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym dziecku, które nie osiągnęło 16 lat, a w przypadku, kiedy kształci się w szkole – 18 lat oraz gdy sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, które ma prawo do renty rodzinnej.
Agnieszka Hajdukiewicz
radca prawny
Podstawa prawna:
Ustawa z dn. 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszy Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz.1440 tekst jednolity)
Gazetka 137– grudzień 2014