Czasem obdarowujemy bliskich prezentami, których wartość może okazać się niebagatelna z puntu widzenia obowiązków podatkowych. I tak kupno synowi małego używanego samochodu lub przekazanie córce pieniędzy na pomoc w spłacie kredytu może okazać się czynnością powodującą powstanie obowiązku podatkowego z tytułu otrzymanej darowizny. O powstaniu tego obowiązku, a co się z tym wiąże – konieczności złożenia przez obdarowanego, będącego obywatelem Polski, odpowiedniej deklaracji do urzędu skarbowego w Polsce, decydować będzie wartość rynkowa darowizny.

Oprócz tego istotne jest rozpoznanie powstania obowiązku podatkowego. Powstaje on z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania formy notarialnej, np. w formie pisemnej lub ustnej – z chwilą spełnienia świadczenia, np. przelania pieniędzy na rachunek obdarowanego (dzień otrzymania środków).

Obdarowany może uniknąć zapłaty podatku od darowizny, która przekracza próg kwoty wolnej od podatku, o ile znajduje się w tzw. I grupie podatkowej w rozumieniu ustawy z dn. 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. 2017, poz. 833) i złoży do urzędu skarbowego w terminie 6 mies. od otrzymania darowizny deklarację na formularzu SD-Z2. Polacy, którzy otrzymali darowiznę w postaci środków pieniężnych podlegającą zgłoszeniu, powinni złożyć deklarację do Naczelnika Trzeciego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście w Warszawie.

Kwoty wolne od podatku i grupy podatkowe

Opodatkowaniu podlega nabycie od jednej osoby własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:

  • 9637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba z I grupy podatkowej, do której zalicza się: małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki itd.), wstępnych (rodziców, dziadków itd.), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
  • 7276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba z II grupy podatkowej, do której zalicza się: zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
  • 4902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba z III grupy podatkowej, do której zalicza się innych nabywców.

Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. W zakresie I grupy podatkowej wyróżnia się tzw. grupę „0”, do której należą: małżonek, zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki itd.), wstępni (rodzice, dziadkowie itd.), pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha. Darowizna na rzecz osób z tej grupy podatkowej uprawnia do całkowitego zwolnienia z podatku. Jednak jeżeli wysokość darowizny przekroczy kwotę 9637 zł, to należy ją zgłosić do urzędu skarbowego, ponieważ brak takiego zgłoszenia spowoduje konieczność zapłaty podatku nawet w tzw. „0” grupie podatkowej. Zgłoszenie nabycia w darowiźnie między najbliższymi członkami rodziny jest więc koniecznym warunkiem zwolnienia od tego podatku. Brak zgłoszenia spowoduje konieczność zapłaty podatku na zasadach ogólnych. Jeżeli umowę darowizny sporządził notariusz, to on dokonuje odpowiedniego zgłoszenia i strony umowy nie muszą składać zgłoszenia lub odpowiedniej deklaracji do urzędu skarbowego.

Stawki podatku i skala podatkowa

Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku wg następujących skali:

Kwoty nadwyżki w zł

Podatek wynosi

ponad

do

1) od nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej

10 278

3%

10 278

20 556

308 zł 30 gr i 5% nadwyżki ponad 10 278 zł

20 556

822 zł 20 gr i 7% nadwyżki ponad 20 556 zł

2) od nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej

10 278

7%

10 278

20 556

719 zł 50 gr i 9% od nadwyżki ponad 10 278 zł

20 556

1644 zł 50 gr i 12% od nadwyżki ponad 20 556 zł

3) od nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej

10 278

12%

10 278

20 556

1233 zł 40 gr i 16% od nadwyżki ponad 10 278 zł

20 556

2877 zł 90 gr i 20% od nadwyżki ponad 20 556 zł

Zaniechanie zgłoszenia darowizny do urzędu skarbowego spowoduje powstanie negatywnych konsekwencji finansowych dla obdarowanego. Kiedy obdarowany sam spostrzeże, że nie złożył deklaracji w odpowiednim czasie, i dokona tego z opóźnieniem, będzie zobowiązany do zapłacenia podatku na zasadach ogólnych.

Przykład: Jan P. podarował swojej córce Zuzannie samochód o wartości 45 tys. zł. Minęło już 8 miesięcy, a Zuzanna nie zgłosiła nabycia auta w ten sposób do urzędu skarbowego. Będzie więc musiała zapłacić podatek, którego wyliczenie wygląda w poniższy sposób.

Najpierw od wartości darowizny odejmujemy kwotę wolną od podatku dla I grupy podatkowej: 45 tys. zł – 9637 zł = 35 363 zł. Następnie, uwzględniając skalę podatkową w tabeli zawartej w ustawie, od kwoty 35 363 zł odejmujemy nadwyżkę przewidzianą w tabeli dla takiej kwoty, czyli 20 556 zł, co daje nam wynik 14 807 zł x 7% = 1036,49 zł + 822,20 zł = 1858,69 zł, a zaokrąglając podatek do pełnych złotych, otrzymujemy kwotę podatku do zapłacenia w wysokości 1859 zł.

Sytuacja obdarowanego będzie wyglądała znacznie gorzej, kiedy to organ podatkowy odkryje niezgłoszoną darowiznę i niezapłacony w terminie podatek. Może się to zdarzyć podczas kontroli podatkowej, w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, które mogło nastąpić u podatnika z zupełnie innego powodu niż otrzymanie darowizny. W takiej sytuacji podatnikowi grozi opodatkowanie karną 20-proc. stawką podatku.

Przykład: Rodzice podarowali córce zamieszkałej na stałe w Belgii 120 tys. zł jako wkład na zakup mieszkania. Córka nie zgłosiła tego w urzędzie skarbowym. Fakt ten został stwierdzony dopiero podczas kontroli organu podatkowego. Córka zobowiązana będzie do zapłaty 20% podatku od kwoty 110 363 zł (do kwoty 9637 zł występuje zwolnienie podatkowe). Kwota podatku do zapłaty wyniesie 22 073 zł.

Pomimo że ustawodawca dopuszcza możliwość zwolnienia od podatku z tytułu darowizny najbliższych członków rodziny, w praktyce wiele osób nie pamięta lub nie wie, że aby z takiej możliwości skorzystać, muszą wcześniej dopełnić kilku wyżej wskazanych formalności, żeby nie narazić się niepotrzebnie nawet na odpowiedzialność karno-skarbową.

 

Agnieszka Hajdukiewicz

radca prawny

Na podstawie:

- ustawy z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. 2017, poz. 833).

 

 

 

Gazetka 168 – luty 2018