Wrześniowy artykuł przybliżył tematykę uzyskania odszkodowania za opóźniony lot na podstawie rozporządzenia (WE) NR 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 11 lutego 2004 r. Nie jest to jednak jedyny akt prawny, na podstawie którego pasażer opóźnionego lotu może uzyskać odszkodowanie. W prawie międzynarodowym ochronę praw pasażerów gwarantuje również Konwencja o ujednoliceniu niektórych zasad dotyczących międzynarodowego przewozu lotniczego, sporządzona w Montrealu 28 maja 1999 r. (zwana dalej konwencją montrealską). Co więcej, odszkodowanie uzyskane przez pasażera na podstawie rozporządzenia nr 261/2004 nie zamyka drogi do dalszego odszkodowania, którego podstawę stanowi właśnie konwencja montrealska. Są to dwa niezależne akty prawne, które wzajemnie się nie wykluczają, a w zasadzie uzupełniają się. Można w nich dostrzec zarówno podobieństwa, jak i różnice w zakresie przysługujących pasażerom uprawnień.
Konwencja montrealska dotyczy przewozu lotniczego, którego miejsce rozpoczęcia i miejsce przeznaczenia położone są na terytorium dwóch państw stron bądź na terytorium jednego tylko państwa strony konwencji montrealskiej. Obecnie stronami konwencji montrealskiej są 132 państwa, w tym m.in. Polska, Belgia, Norwegia, USA czy Tajlandia. Rozporządzenie nr 261/2004 dotyczy natomiast przestrzeni powietrznej Unii Europejskiej.
Kolejną znaczącą kwestią jest odpowiedzialność za opóźnienia w przewozie pasażerów, bagażu lub towarów. Kiedy w ww. rozporządzeniu mowa jest o zwolnieniu od odpowiedzialności wskutek wykazania przez przewoźnika nadzwyczajnych okoliczności, za które nie odpowiada, w konwencji montrealskiej kwestia ta jest znacznie rozszerzona. Zgodnie z art. 19 przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę spowodowaną opóźnieniem, jeżeli udowodnił, że on sam i osoby za niego działające podjęli wszelkie środki, jakich można było oczekiwać, w celu uniknięcia szkody albo że podjęcie takich środków było dla nich niemożliwe. Nadto, jak wskazuje art. 20, jeżeli przewoźnik udowodnił, że szkodę spowodowało lub przyczyniło się do niej niedbalstwo albo inne niewłaściwe działanie lub zaniechanie osoby dochodzącej odszkodowania lub osoby, od której wywodzi ona swe prawa, przewoźnik jest zwolniony od odpowiedzialności wobec tej osoby w całości lub w części w zakresie, w jakim takie niedbalstwo albo inne niewłaściwe działanie lub zaniechanie spowodowało szkodę lub przyczyniło się do niej. Ponadto domniemywa się, że przewoźnik nie ponosi winy i nie będzie obciążany, dopóki pasażer nie wykaże, iż na skutek opóźnienia w przewozie poniósł szkodę. Jest to uregulowanie różniące się od postanowień zawartych w rozporządzeniu nr 261/2004, które należy uznać za znaczne utrudnienie, bo aby uzyskać odszkodowanie, pasażer będzie musiał wykazać, że rzeczywiście poniósł szkodę oraz jaka jest jej wysokość (przykładowo z powodu opóźnionego lotu nie zawarł kontraktu, na którym mógł zarobić określoną kwotę, lub stracił możliwość zatrudnienia). W przypadku braku wystąpienia szkody pasażer nie może dochodzić od przewoźnika jakichkolwiek roszczeń wynikających z opóźnienia.
Kolejną różnicę stanowią wysokości odszkodowania. Kiedy w rozporządzeniu są to wyraźnie oznaczone kwoty zależne od długości lotu i opóźnienia, konwencja montrealska wprowadza limity określane za pomocą tzw. Specjalnych Praw Ciągnienia (ang. SDR, umowna jednostka monetarna stanowiąca koszyk walut; służąca głównie do regulowania zobowiązań poszczególnych krajów z tytułu bieżących obrotów bilansu płatniczego, są też wykorzystywane przy porównywaniu kursów walut w rozliczeniach międzynarodowych). I tak w przypadku szkody powstałej wskutek opóźnienia w przewozie pasażerów odpowiedzialność przewoźnika w stosunku do każdego pasażera jest ograniczona do 4150 Specjalnych Praw Ciągnienia. Przeliczenia tych kwot na krajowe jednostki monetarne w sprawach rozpatrywanych przez sądy należy dokonywać według wartości tych jednostek monetarnych w Specjalnych Prawach Ciągnienia w dniu wydania wyroku. Dla zobrazowania wysokości odszkodowania, gdyby wyrok zapadł 7 września 2018 r., odpowiedzialność byłaby ograniczona do około 21 500 zł z uwagi na fakt, iż kurs jednego SDR wynosił wówczas 5,1873 zł. Jest to kwota znacznie przewyższająca odszkodowanie, jakie można uzyskać na podstawie rozporządzenia nr 261/200, które pozwala na zadośćuczynienie maksymalnie w kwocie 600 euro.
Konwencja montrealska zajmuje się też odpowiedzialnością przewoźnika za zniszczenie, zagubienie lub uszkodzenie bagażu do 1131 SDR, czyli około 5800 zł. W przypadku bagażu rejestrowanego przewoźnik ponosi odpowiedzialność nawet wtedy, gdy nie jest winien uszkodzenia bagażu, chyba że bagaż był wadliwy od początku transportu. W przypadku bagażu nierejestrowanego przewoźnik jest odpowiedzialny tylko wówczas, gdy szkoda wystąpiła z jego winy. Opóźnienie przy przewozie bagażu również podlega odszkodowaniu, o ile przewoźnik nie zastosował wszystkich możliwych środków zaradczych, aby go uniknąć, lub gdy zastosowanie takich środków było niemożliwe. Do wydarzenia, które spowodowało zniszczenie, zaginięcie lub uszkodzenie, musi dojść na pokładzie samolotu lub w czasie, gdy zarejestrowany bagaż pozostawał pod opieką przewoźnika (czyli praktycznie od chwili odprawienia bagażu do odebrania go z taśmy na lotnisku docelowym). W kontekście odszkodowania za uszkodzenie bagażu istotne są także terminy – uszkodzenie bagażu należy zgłosić przewoźnikowi natychmiast po jego wykryciu i nie później niż w ciągu siedmiu dni od dnia odbioru bagażu rejestrowego. Najlepiej więc zgłosić wszystkie uszkodzenia jeszcze na lotnisku, bezpośrednio po odebraniu bagażu z taśmy.
Ostatnią kwestią, którą należy poruszyć, jest właściwość sądu. Powództwo w sprawie odszkodowania należy wnieść, według wyboru powoda, na terytorium jednego z państw stron konwencji montrealskiej bądź do sądu miejsca zamieszkania przewoźnika lub głównej siedziby jego przedsiębiorstwa albo miejsca, w którym ma on placówkę, za pośrednictwem której została zawarta umowa, bądź do sądu miejsca przeznaczenia przewozu. Procedura podlega prawu sądu, do którego wniesiono sprawę.
Agnieszka Hajdukiewicz
radca prawny
0048 85 875 47 93
www.kancelariahajdukiewicz.com
Gazetka 175 – październik 2018
