Przychodzi w życiu taki moment, że zaczynamy się zastanawiać, co stanie się ze zgromadzonym przez nas majątkiem, kiedy nas już nie będzie. Niektórzy w podeszłym wieku, w obliczu choroby lub z powodu zwykłej zapobiegliwości, szukają rozwiązań w zgodzie ze swoim sumieniem oraz wolą, spisując testament lub dokonując darowizny. Ci, którzy nie podejmą takich działań, automatycznie wybierają dziedziczenie ustawowe, czyli po zmarłym dziedziczy się tak, jak przewidują to przepisy prawa w przypadku braku testamentu.
Istnieją dwie formy testamentów: własnoręczny oraz notarialny.
TESTAMENT HOLOGRAFICZNY (WŁASNORĘCZNY)
Taki testament jest napisany w całości odręcznie na zwykłam arkuszu papieru. Aby go spisać, nie potrzeba notariusza ani świadków. Jednak aby testament holograficzny był ważny, musi być:
- napisany w całości własnoręcznie. W szczególnych sytuacjach obowiązek własnoręczności może zostać ograniczony do własnoręcznego podpisu, ale są to wyjątkowo rzadkie przypadki;
- opatrzony datą;
- podpisany;
- wystarczająco jasny i zrozumiały.
Plusy:
- łatwo jest go napisać;
- można go zmienić w dowolnym momencie;
- jest bezpłatny.
Minusy:
- może zawierać wady prawne – bez porady notariusza ryzykujesz, że złożysz swoje życzenia nieprawidłowo, a twój testament może okazać się sprzeczny z przepisami prawa;
- łatwiej jest zaskarżyć sprawę w sądzie – ktoś może podnieść argument, że nie byłeś w pełni władz umysłowych przy spisywaniu swojej ostatniej woli;
- może zniknąć, zostać zniszczony lub nigdy nie zostać odnaleziony przez spadkobierców.
TESTAMENT NOTARIALNY
Taki testament sporządza notariusz w twojej obecności. Spisuje on twoją wolę, ponownie ją czyta, a następnie (jako spadkodawca) podpisujesz się. Obecnych jest dwóch świadków.
Plusy:
- spisany jest po konsultacji z notariuszem, więc najprawdopodobniej nie będzie obciążony wadami prawnymi. Notariusz może ci doradzić korzystne rozwiązania podatkowe. W Belgii spadki są bardzo wysoko oprocentowane;
- trudniej jest zaskarżyć sprawę w sądzie – notariusz potwierdza, że jesteś w stanie wyrazić swoją ostatnią wolę, w związku z tym jej ważność jest trudniejsza do zakwestionowania;
- jest zarejestrowany w Centralnym Rejestrze Testamentów (CRT) przez notariusza. Twoja wola będzie automatycznie znana spadkobiercom po twojej śmierci.
Minusy:
- jest płatny (średnio od 250 do 600 euro, jeśli jest wiele szczegółowych zapisów);
- potrzebujesz notariusza i dwóch świadków lub dwóch notariuszy;
- opłata za zrejestrowanie wynosi 25 euro.
OGRANICZENIA PRAWNE
Jeśli spisujesz testament, możesz co do zasady przekazać swoje aktywa, komu chcesz. Niemniej jednak nie możesz testamentem pozbawić spadku tych, którym przysługuje prawo do zachowku, czyli swojego małżonka i dzieci. Jeśli cały swój majątek oddasz chrześniakowi, twój testament będzie częściowo nieważny, jeśli spadkobierca zachowkowy zażąda swojego udziału.
Jeśli nie masz spadkobierców posiadających prawo do zachowku, możesz sporządzić testament i zaplanować przekazanie całej swojej własności ukochanej osobie lub przekazać pieniądze np. na cel charytatywny albo na badania naukowe.
DAROWIZNA
Istnieją trzy rodzaje darowizn: z ręki do ręki, bankowa oraz notarialna.
DAROWIZNA Z RĘKI DO RĘKI
Jest to najczęstsza forma darowizny. Jest możliwa tylko w przypadku przedmiotów lub gotówki. Możesz podarować komuś swoją biżuterię, zastawę stołową, zestaw wędkarski itp. Nie musisz iść w tym celu do notariusza.
DAROWIZNA BANKOWA
Możesz wpłacić określoną kwotę na czyjeś konto bankowe.
DAROWIZNA NOTARIALNA
Podpisujesz u notariusza akt darowizny, który jest prawdziwą umową. Możesz dołączyć konkretne klauzule, takie jak warunki lub powody anulowania darowizny. Interwencja notariusza umożliwia udowodnienie istnienia prezentu, ponieważ musi on sporządzić akt i wykonać kopię. Jeśli chcesz podarować budynek (dom, mieszkanie, działkę, garaż itp.), musisz dokonać przeniesienia własności nieruchomości obowiązkowo przed notariuszem.
Koszt darowizny jest różny w zależności od wartości przekazanego majątku. Jeśli przekazujesz darowiznę, nie możesz zmienić zdania. Mówi się, że darowizny są nieodwołalne. Są jednak wyjątki:
- darowizna między małżonkami – jeśli ofiarujesz coś współmałżonkowi, zawsze możesz odwołać się od darowizny, to znaczy zmienić decyzję i odzyskać darowiznę, o ile w umowie małżeńskiej nie przewidziano, że darowizna jest nieodwołalna;
- prawo do zwrotu – możesz dokonać zapisu w akcie darowizny, na mocy którego postanawia się, że jeśli obdarowany umrze przed tobą, to odzyskasz to, co mu dałeś, nawet jeśli ta osoba ma dzieci;
- niewykonanie obowiązków – w chwili przekazania darowizny możesz określić zobowiązania, które ma wykonać obdarowany. Możesz np. w akcie darowizny postanowić, że obdarowany ma cię utrzymywać. Jeśli osoba ta notorycznie uchyla się od tego obowiązku, możesz jej cofnąć darowiznę;
- niewdzięczność – są to rzadkie sytuacje, w których obdarowany nie szanuje cię i nie jest ci wdzięczny, np. jeśli powoduje obrażenia ciała lub stosuje wobec ciebie przemoc fizyczną, psychiczną, ekonomiczną.
OGRANICZENIA PRAWNE
Jeśli masz spadkobierców uprawnionych do zachowku, to znaczy małżonka lub jedno albo więcej dzieci, automatycznie przysługuje im część twojego spadku (część zastrzeżona). Nie możesz ich wydziedziczyć poprzez dokonanie darowizny. W dniu twojej śmierci zostaje odtworzone fikcyjne dziedzictwo, które obejmuje cały twój majątek w dniu śmierci oraz wszystkie darowizny, które przekazałeś w ciągu swojego życia.
Analizuje się, co pozostaje w majątku w dniu twojej śmierci, a następnie sprawdza, czy każdy z twoich spadkobierców ma należną mu część zastrzeżoną. Jeśli spadkobierca nie ma całej należnej mu części zastrzeżonej, może zażądać zmniejszenia darowizn, które przekazałeś za życia. Konkretnie – jeśli oddałeś cały swój majątek krewnemu lub przyjacielowi, spadkobierca, który nie otrzymał swojego udziału w spadku, może poprosić go o zwrot części majątku, którego od ciebie nie otrzymał, a który przysługuje mu z mocy prawa (zachowek).
UWAGA
Darowizna: nieruchomość będąca przedmiotem darowizny podlega opodatkowaniu podatkiem od darowizn.
Testament: majątek zmarłego podlega podatkowi od spadku.
Należy porównać ze swoim doradcą podatkowym lub notariuszem, co w twoim przypadku jest korzystniejsze.
Agnieszka Sita
prawnik Trampolina ASBL
www.trampolina.be
Gazetka 200 – kwiecień 2021