Lato to czas słodkich owocowych przetworów. Panuje wtedy urodzaj na truskawki, wiśnie, czereśnie, śliwki i wiele innych smacznych i zdrowych owoców. Dawniej posiadanie spiżarni pełnej przetworów było obowiązkiem każdej gospodyni. Półki uginały się pod ciężarem konfitur, marmolad, kompotów, marynat i kiszonek. Przetwory musiały być gotowe i czekać na zimowy czas, kiedy świeże owoce i warzywa nie były dostępne. Obecnie nie musimy się tym martwić, jednak nic nie smakuje tak, jak domowe wyroby.

Już w czasach starożytnych powstawały pierwsze receptury, które pozwalały dłużej przechowywać owoce i warzywa. W przeszłości konserwowano je za pomocą miodu i soli. Z czasem odkryto pasteryzację i wtedy zaczęły powstawać bardziej zróżnicowane wyroby.

ZASADY ROBIENIA PRZETWORÓW

Przede wszystkim produkty do przetworów powinny być świeże, zdrowe i dojrzałe. Nawet jeden delikatnie nadpsuty owoc może zepsuć całą partię. Do przygotowania najlepiej używać naczyń i narzędzi emaliowanych albo wykonanych ze stali nierdzewnej (koniecznie bez żadnych uszkodzeń).

Przed rozpoczęciem pracy owoce i warzywa należy dokładnie umyć, wysuszyć i pozbawić pestek. Nakładając gotowe wyroby do słoików, należy pamiętać, żeby nie napełniać ich owocami po brzegi, gdyż muszą mieć one miejsce, aby napęcznieć. Wcześniej każdy pojemnik, w którym będziemy przechowywać przetwory, musi być starannie umyty w gorącej wodzie, a następnie wygotowany lub wyparzony w piekarniku. Nie zaleca się wycierania słoików ściereczką bądź ręcznikiem papierowym.

Przetwory najlepiej przechowywać w słoikach typu twist – są one zamykane na specjalną metalową zakrętkę, którą po pasteryzacji trzeba mocno dokręcić. Również garnek do pasteryzacji powinien być odpowiednio duży, aby słoiki się nie stykały, a woda powinna być 1–2 cm poniżej zakrętki. Na każdym pojemniku warto napisać nazwę produktu i datę jego zapakowania. Gotowe wyroby przechowujemy w chłodnym, ciemnym miejscu, najlepiej w piwnicy lub spiżarni.

DŻEMY

Ze względu na łatwość przygotowania najbardziej znane przetwory z owoców to dżemy. Wykonuje się je z rozmiażdżonych owoców z dodatkiem całych, które gotuje się w cukrze, syropie lub pektynie. Dżemy można przygotowywać z przeróżnych owoców, np. z truskawek, porzeczek, pigwy, gruszek, a nawet dyni. W Hiszpanii robi się je również z marchewki. Smaczne produkty powstają z połączenia kilku gatunków owoców, np. słodkich z kwaśnymi. Dżemy konserwuje się za pomocą cukru. Powinny być galaretowate, ale zarazem dobrze się rozsmarowywać.

KONFITURY

Powolne smażenie całych owoców w syropie z dużą zawartością cukru, która dochodzi do 60–70 proc., daje nam w efekcie konfiturę. Najlepsze przygotowuje się nawet kilka dni. Do ich wyrobu warto wykorzystać słodkie i zdrowe owoce. Najbardziej delikatne konfitury to te wykonane z płatków róż. Podstawą podczas przygotowywania konfitur jest powolne, ostrożne gotowanie owoców, tak aby ich nie uszkodzić i by syrop z cukru odparował. Jest to bardzo czasochłonne, dlatego uznaje się je za produkt szlachetny i wykwintny.

POWIDŁA

Typowo polskim przetworem są powidła, chociaż możemy je spotkać również na Węgrzech, Słowacji czy w Niemczech. Robi się je ze śliwek węgierek, a najsmaczniejsze są te pochodzące z Doliny Dolnej Wisły. Do wyrobu powideł wykorzystuje się słodkie owoce, dlatego do dosładzania nie jest potrzebny cukier. W innych krajach robi się je także z wiśni, brzoskwiń i moreli. Kiedyś smażono je kilka dni, aż do powstania bardzo gęstej masy. Po usmażeniu przeciera się je przez gęste sito.

GALARETKI

Z odpowiedniej proporcji soku owocowego i cukru powstają galaretki. Można je wykonać z niemalże wszystkich rodzimych soczystych owoców. Nie nadają się do tego z kolei owoce egzotyczne, takie jak ananas czy kiwi, a to z powodu enzymów, które nie pozwalają na stężenie wyrobu. Domowej roboty galaretki nie zawierają żelatyny, dlatego są dużo zdrowsze od kupionych w sklepie.

MARMOLADY

Marmolady otrzymujemy poprzez gotowanie przecieru owocowego z cukrem. Ze względu na konsystencję doskonale nadają się do wypieków. Można je przygotowywać z jednego lub kilku gatunków owoców. Najlepiej gotować je w szerokich i płaskich naczyniach z grubym dnem, zaś mieszać drewnianą łyżką.

Marmolady są znane już od starożytności – Grecy i Rzymianie przygotowywali ją jako dodatek do chleba, ciast i deserów. Początkowo wytwarzano je z pigwy gotowanej w miodzie. Przełomu w produkcji dokonał szkocki sklepikarz wraz z żoną. Sprowadzili oni z Hiszpanii gorzkie pomarańcze i przerobili na marmoladę, która zrobiła furorę. Od tego czasu przyjęło się, że doskonała marmolada powinna być dość gęsta, lekko galaretowata, a przy krojeniu zachowywać kształt. Nadają się na nią więc praktycznie wszystkie owoce zawierające pektynę, która dodaje gęstości przetworom.

CHUTNEY

Chutney to gęsty sos przygotowywany z długo smażonych owoców lub warzyw. Wywodzi się z Indii, dlatego do jego wyrobu wykorzystuje się orientalne przyprawy. Może być łagodny lub ostry, jednak najczęściej jest słodkawy. Do owoców dodaje się przyprawy indyjskie, rodzynki, ocet, a nawet cebulę i czosnek. Sosy chutney doskonale pasują do mięs i ryb, można je również podawać z chipsami lub krakersami. To także ciekawy dodatek do deserów. Takie sosy można pasteryzować i przechowywać w słoikach.

KOMPOTY

Kiedyś niemal żaden polski obiad nie mógł obyć się bez kompotu. A przygotowuje się je bardzo łatwo. Umyte owoce wkłada się do wyparzonych słoików, a następnie zalewa gorącą wodą zagotowaną z cukrem i przyprawami. Do kompotu nadają się praktycznie wszystkie ogrodowe owoce – od porzeczek i rabarbaru po jabłka, gruszki czy brzoskwinie. Jeśli słoik z kompotem poddamy pasteryzacji przez 20 minut, wtedy może być przechowywany w chłodnych warunkach przez kilka miesięcy.

MARYNATY

Wydawałoby się, że do marynat możemy używać tylko warzyw, jednak są również owoce, które doskonale odnajdują się w octowej zalewie, w której są gotowane. Mowa tutaj o gruszkach i śliwkach. Aby marynata nabrała pożądanego smaku, możemy ją przyprawić, używając pieprzu ziarnistego, jałowca, kminku, kolendry, majeranku itp. Marynaty najlepiej przygotowywać w niewielkich słoikach, ponieważ po otwarciu szybko się psują. Właściwego smaku nabierają po około dwóch, trzech tygodniach od zaprawienia. Tak przygotowane gruszki lub śliwki to wytrawny dodatek do mięs i deserów. Niestety produkty te mają niewielką wartość odżywczą.

SUSZ

Suszone owoce dostarczają skondensowanego błonnika, jednak nie ma w nich witamin. Owoce przeznaczone do suszenia muszą być zdrowe, nierobaczywe i czyste. Suszone kawałki powinny być niewielkie i luźno rozłożone. Owoce możemy suszyć w specjalnych elektrycznych suszarkach (do kupienia w sklepach), w piekarniku lub naturalnie, w zacienionym i przewiewnym miejscu. Po wysuszeniu najlepiej przechowywać je w szczelnie zamkniętych słoikach, blaszanych lub plastikowych pudełkach.

KSYLITOL

Często podczas przygotowywania przetworów zastanawiamy się, czy nie mogłyby zawierać mniej cukru. Rozwiązaniem może być używanie ksylitolu. Ksylitol to naturalna substancja słodząca, którą pozyskuje się z brzozy. Jest on najlepszą alternatywą dla tradycyjnego cukru, bo zawiera aż o 40 proc. mniej kalorii i ma zdecydowanie niższy indeks glikemiczny. W rezultacie może być stosowany również przez diabetyków. Spożywanie potraw i napojów na jego bazie może się przyczynić do zmniejszenia poziomu glukozy we krwi. Podczas przygotowywania przetworów owocowych ksylitol stosujemy dokładnie w takich samych ilościach jak cukier.

Kalendarz sezonowości owoców

Wykonywanie przetworów z owoców nie jest trudne, a zaserwowanie gościom własnoręcznie przygotowanych słodkości może dać dużo satysfakcji. To również ciekawy pomysł na prezent, który ucieszy niejedną osobę. Zachęćmy do przygotowania przetworów również własne dzieci, dzięki czemu zaszczepimy im zdrowe nawyki.

 

Agnieszka Strzałka

Gazetka 163 – lipiec – sierpień 2017