W Polsce istnieje obecnie prawie 2,5 mln użytkowników wieczystych, którzy długotrwale korzystają z gruntów skarbu państwa, nie mogąc się przy tym nazwać właścicielem. Stan ten zmieni z dniem 1 stycznia 2019 r. wchodząca w życie ustawa o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów z dnia 20 lipca 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1716; dalej: ,,ustawa o przekształceniu”). Na jej mocy członkowie spółdzielni, wspólnot mieszkaniowych oraz właściciele domów jednorodzinnych zostaną objęci ustawowym przekształceniem, uzyskując status właścicielski w stosunku do zajmowanego gruntu. Nowe rozwiązanie prawne zakończy stan niepewności użytkowników wieczystych co do zajmowanych przez nich nieruchomości i co do wysokości opłat z tytułu użytkowania, które nierzadko gminy dość swobodnie kształtowały.

Dzięki zmianom w przepisach w końcu pojawiła się możliwość realnego zmniejszenia znaczenia użytkowania wieczystego. Nie można jednak mówić o jego całkowitej likwidacji. Zgodnie z art. 1 omawianej ustawy przekształceniu będą podlegać tylko grunty zabudowane na cele mieszkaniowe, przez które rozumie się wyłącznie budynki mieszkalne jednorodzinne, mieszkalne wielorodzinne, w których co najmniej połowę liczby lokali stanowią lokale mieszkalne, lub budynki wymienione wraz z budynkami gospodarczymi, garażami i innymi obiektami budowlanymi lub urządzeniami budowlanymi, umożliwiające prawidłowe i racjonalne korzystanie z budynków mieszkalnych. Nadal w użytkowaniu wieczystym pozostaną więc np. grunty zabudowane budynkami przeznaczonymi tylko na cele prowadzonej działalności gospodarczej i nieruchomości rolne.

Przekształcenie dokona się automatycznie. Nie ma potrzeby ani też możliwości złożenia ku temu odpowiedniego wniosku. Jedyna inicjatywa właściciela nieruchomości może polegać na złożeniu wniosku o wydanie zaświadczenia potwierdzającego przekształcenie. Odpowiedni organ, wskazany w art. 4 ust 1 ustawy o przekształceniu, w przypadku złożenia wniosku wyda zaświadczenie w terminie 4 miesięcy od dnia otrzymania wniosku. W przypadku braku złożenia wniosku przez właściciela organ i tak wyda niniejsze zaświadczenie z urzędu nie później niż w terminie 12 miesięcy od dnia przekształcenia. Czyli złożenie wniosku o wydanie zaświadczenia jedynie przyśpieszy jego otrzymanie, ale w żaden sposób nie wpłynie na przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności.

W treści zaświadczenia o przekształceniu zawarte będzie potwierdzenie przekształcenia z mocy prawa oraz informacja o obowiązku wnoszenia corocznej opłaty przekształceniowej i jej wysokości. Zgodnie z art. 7 nowy właściciel gruntu (dawniej użytkownik wieczysty) będzie ponosił na rzecz dotychczasowego właściciela gruntu (skarb państwa lub jednostka samorządu terytorialnego) opłatę z tytułu przekształcenia. Wysokość opłaty jest równa wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, która obowiązywałaby w dniu przekształcenia. Opłatę należy wnosić do 31 marca każdego roku przez 20 lat, licząc od dnia przekształcenia, tj. 1 stycznia 2019 r. Ustawodawca wziął pod uwagę, że nie każdy będzie w stanie sprostać tym wymaganiom, dlatego przewidział możliwość rozłożenia płatności na raty lub ustalenie innego, dogodniejszego terminu płatności. Natomiast dla osób, których sytuacja materialna pozwala na wniesienie całej opłaty od razu po przekształceniu, przewidziano możliwość zgłoszenia właściwemu organowi na piśmie zamiaru jednorazowego wniesienia opłaty. Wysokość tzw. opłaty jednorazowej odpowiada iloczynowi wysokości opłaty obowiązującej w roku, w którym zgłoszono zamiar wniesienia opłaty jednorazowej, oraz liczby lat pozostałych do upływu okresu, przez jaki ma być wnoszona opłata. Czyli skoro opłata ma być wnoszona przez 20 lat od 1 stycznia 2019 r., to osoba, która od razu zdecyduje się na opłatę jednorazową, będzie musiała zapłacić równowartość opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste x 20 lat. Z kolei jeżeli zdecyduje się na jednorazową opłatę w późniejszym czasie, np. dwa lata później, w 2021 r., to zapłaci odpowiednio równowartość opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste x 18 lat. Ponieważ wynik takiego równania w niektórych przypadkach może osiągać wysoką kwotę, ustawa wprowadziła kolejne ułatwienie – bonifikaty, które mają zachęcić do wnoszenia jednorazowej opłaty. W artykule 9 ustawy o przekształceniu wskazano, że właściwy organ może udzielić osobom fizycznym będącym właścicielami budynków mieszkalnych jednorodzinnych albo lokali mieszkalnych lub spółdzielniom mieszkaniowym bonifikaty od opłaty za dany rok w odniesieniu do gruntów stanowiących własność skarbu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. W przypadku nieruchomości należących do skarbu państwa ustawa wprowadza stałe bonifikaty, które będą miały zastosowanie wyłącznie w przypadku wniesienia opłaty jednorazowej. I tak, jeżeli dotychczasowy użytkownik wieczysty zdecyduje się na wniesienie opłaty jednorazowej w roku, w którym nastąpiło przekształcenie, tj. 2019, uzyska bonifikatę w wysokości aż 60%. Z każdym kolejnym rokiem bonifikata będzie spadać o kolejne 10%, więc w przypadku podjęcia decyzji o opłacie jednorazowej w drugim roku po przekształceniu bonifikata wyniesie 50%, w trzecim roku 40%, w czwartym 30% itd. Z kolei w przypadku gruntów stanowiących własność jednostki samorządu terytorialnego decyzję o wysokości bonifikaty pozostawiono ustaleniom uchwały właściwej rady albo sejmiku. Na dzień dzisiejszy rada miasta st. Warszawy określiła bonifikaty na poziomie 98% lub 99%, w Gdańsku planowana jest bonifikata na poziomie 95%, natomiast w Krakowie i Lublinie postawiono na bonifikaty ustawowe.

Ustawa przewiduje również zwolnienia od opłaty przekształceniowej. Zwolnieniu podlegają parki narodowe oraz osoby fizyczne lub ich spadkobiercy oraz spółdzielnie mieszkaniowe w przypadku, gdy wniosły jednorazowo opłaty roczne za cały okres użytkowania wieczystego oraz użytkowanie wieczyste uzyskały na podstawie:

  • art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (Dz.U. poz. 279 oraz z 1985 r. poz. 99),
  • innych tytułów prawnych, w zamian za wywłaszczenie lub przejęcie nieruchomości gruntowej na rzecz Skarbu Państwa przed 5 grudnia 1990 r.

 

 

Agnieszka Hajdukiewicz

radca prawny

0048 504 078 866

www.kancelriahajdukiewicz.com

 

 

Podstawa prawna: ustawa o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów z dnia 20 lipca 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1716).

 

 

Gazetka 178 – luty 2019