Moda na opalanie rozpoczęła się w latach 30. XX w. Wcześniej ideałem była alabastrowa cera, którą kojarzono z wyższymi sferami. Brązowy odcień skóry przypisywano osobom pracującym w polu. Nową modę zapoczątkowała Coco Chanel, która zażywała kąpieli słonecznych. Z czasem coraz więcej kobiet zaczęło przychylnie patrzeć na opaleniznę i wystawiać skórę na działanie promieni słonecznych. Opalenizna stała się symbolem zdrowia i atrakcyjności. Trend ten z roku na rok zdobywał coraz więcej entuzjastów aż do końca XX w.

Dziś wiadomo, że słońce ma też swoją ciemną stronę: powoduje przyspieszone starzenie się skóry i zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwory skórne, przede wszystkim na czerniaka. W Polsce rocznie notuje się ok. 2500–3000 zachorowań na czerniaki, z czego ok. 1500 wykrywanych jest w stadium zaawansowanym lub rozsianym. Szacuje się, że liczba ta podwaja się co 10 lat. Do czynników zwiększających ryzyko powstawania czerniaka należą: uwarunkowania genetyczne, niska zawartość barwnika w skórze (jasna karnacja), występowanie zmian skórnych, nadmierna ekspozycja na słońce (z oparzeniami skóry i pęcherzami) oraz korzystanie z solariów.

Rodzaje promieniowania UV i ich działanie na skórę

► UVA – stanowi ok. 90 proc. promieniowania docierającego do Ziemi. Niemal całkowicie przenika przez naskórek, ok. połowa dociera do warstwy siateczkowatej i brodawkowatej skóry właściwej.
► UVB – ok. 10 proc. promieniowania dociera do Ziemi. 90 proc. jest pochłaniane przez naskórek, tylko ok. 10 proc. dociera głębiej.
► UVC – prawie w całości jest pochłaniane w warstwie ozonowej (ilość ta zwiększa się jednak wskutek powiększania się dziury ozonowej), z wyjątkiem obszaru wysokich gór oraz strefy okołobiegunowej.

Za przyspieszone starzenie się skóry są odpowiedzialne głównie promienie UVA, a ich działanie jest podstępne, gdyż przenikają przez szyby i chmury, mają identyczne natężenie przez cały rok, nie dają sygnału ostrzegawczego w postaci rumienia czy oparzenia (jak promienie UVB), a ich niszczące skutki kumulują się latami. Pod ich wpływem dochodzi do wielu zmian w skórze.

Czym są filtry UV?

Są to substancje ochronne, które, w zależności od typu, odbijają lub pochłaniają szkodliwe promieniowanie. Obecnie na rynku dostępne są trzy rodzaje filtrów.

● Mineralne (fizyczne, nieorganiczne) charakteryzują się bieleniem skóry oraz cięższą formułą. Nie są drażniące i alergizujące, dlatego poleca się je dla dzieci i niemowląt oraz dla alergików.
● Chemiczne (organiczne) nie pozostawiają białych śladów i szybko się wchłaniają, ale mają zdolność do przenikania do organizmu (co nie oznacza, że nie zostaną z niego wydalone). Musielibyśmy nakładać codziennie ogromne ilości kremów z tymi filtrami przez wiele lat, by negatywnie wpłynęły na nasze zdrowie, jednak obecnie cieszą się one złą sławą. Poza tym zawierają benzofenon-3 (inaczej oksybenzon), przez co gdy trafią do wody morskiej, prowadzą do obumierania raf koralowych na całym świecie.
● Mieszane to połączenie filtrów mineralnych i chemicznych w jednym kosmetyku.

Filtry oznaczane są wskaźnikiem ochrony przeciwsłonecznej SPF (sun protection factor) oraz liczbą, która wyraża stopień zabezpieczenia i może mieć wartość od 6 do 50 (wartości poniżej 6 zarezerwowane są dla samoopalaczy): SPF 6 i 10 to niska ochrona, SPF 15, 20, 25 – średnia ochrona, SPF 30 i 50 – wysoka ochrona, a SPF 50+ to bardzo wysoka ochrona.

Niedozwolone są oznaczenia SPF 100 lub bloker, ponieważ dają one konsumentowi złudne poczucie całkowitej ochrony przeciwsłonecznej. Powinniśmy nakładać na 1 cm² skóry 2 mg kremu, ale w rzeczywistości aplikujemy go o wiele mniej. Pamiętajmy, że żaden krem nie stanowi szczelnej bariery dla promieniowania UV. Z drugiej strony to dobrze, ponieważ pod wpływem światła słonecznego nasz organizm wytwarza witaminę D. Filtr przeciwsłoneczny należy nałożyć na skórę minimum 15 min przed ekspozycją na promienie słoneczne. Ważne jest, by nakładać kolejne jego porcje co dwie godziny lub po kąpieli, gdyż woda zmywa kremy ze skóry (nawet te z etykietą „wodoodporne”).

Roślinne zamienniki?

„Filtry naturalne”, do których zaliczyć można olej z pestek malin, masło shea czy olej z marchwi, nie są w stanie zapewnić stabilnej i skutecznej ochrony przed promieniowaniem UV. Informacje o ich rzekomym wskaźniku ochrony są przesadzone. Oleje i masła nie są badane pod względem fotostabilności, tzn. że mogą ulegać degradacji pod wpływem promieniowania. Będą jednak świetnym dodatkiem wzbogacającym formułę filtrów przeciwsłonecznych ze względu na właściwości pielęgnacyjne.

Inne określenia, które możemy znaleźć na kremach przeciwsłonecznych:

PPD (persistent pigment darkening) – ten faktor wskazuje, ile razy zmniejszy się dawka promieniowania UVA absorbowana przez skórę, np. PPD 10 oznacza, że do skóry dostanie się 10 razy mniejsza dawka promieniowania UVA. Jak na razie nie powstała jednolita skala i informacja PPD 10 na jednym kremie nie odpowiada takiej samej wartości na innym.
PA+, PA++, PA+++, PA++++ to określenie stopnia ochrony przed promieniowaniem UVA stosowane głównie w krajach azjatyckich. Stanowi swego rodzaju uproszczenie dla wskaźnika PPD. Jeden + oznacza niską ochronę przeciwsłoneczną, a cztery + bardzo wysoką.
IR (infrared radiation) – promieniowanie podczerwone, które również jest emitowane przez słońce. Degraduje kolagen typu 1 i 3 oraz włókna elastyczne, co przyczynia się do szybszego starzenia się skóry.
HEV (high energy visible light) – niebieskie światło emitowane przez laptopy, smartfony, telewizory, tablety. Penetruje naszą skórę, przez co powstaje ogrom wolnych rodników, następuje niszczenie lipidów, rozbijanie włókien kolagenowych i elastyn, a tym samym zmniejszenie jędrności, sprężystości i gęstości skóry.

Nie bójmy się słońca, ale mądrze korzystajmy z jego uroków. Oprócz smarowania się kremami z filtrem pamiętajmy o unikaniu opalania między godziną 11.00 a 16.00 (wtedy promieniowanie UV jest najintensywniejsze), chrońmy się pod kapeluszami i przewiewnymi materiałami, jak len czy bawełna, oraz nie zapominajmy o nawadniajmy się. Wtedy zachowamy zdrowie i urodę na długie (upalne) lata.

Anna Kata


Gazetka 232 – czerwiec 2024