Prawo w Polsce
W połowie listopada 2023 r. weszła w życie zmiana w prawie spadkowym, rozszerzająca katalog zachowań i czynów, które klasyfikowane są jako „niegodne” w stosunku do osoby spadkodawcy. Spadkobierca dopuszczający się takich zachowań traci prawo do spadku i roszczenia z tytułu zachowku (art. 928 k.c.).
Do czasu zmiany za niegodnego dziedziczenia był uznawany spadkobierca, który:
- dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
- podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
- umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu podrobionego lub przerobionego przez inną osobę.
Zmiana ustawy wprowadziła dwie nowe przesłanki niegodności dziedziczenia:
- uporczywe nie wykonywanie obowiązku alimentacyjnego wobec spadkodawcy, określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową wobec spadkodawcy;
- uporczywe uchylanie się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.
Powyższe zmiany mają na celu umożliwienie spadkobiercy i osobom bliskim zmarłemu przeciwstawienie się możliwości uzyskania korzyści ze spadku przez osobę niewykonującą obowiązków wynikających z prawa rodzinnego i zasad współżycia społecznego w stosunku do spadkodawcy, mimo realnej możliwości ich spełnienia.
Uzasadnienie projektu nowelizacji wskazuje, że celem wprowadzenia przesłanki dotyczącej uchylania się od obowiązków alimentacyjnych było wyeliminowanie powszechnie nieakceptowalnych zdarzeń, w następstwie których„majątek spadkodawcy otrzymuje osoba, która swoim karygodnym, często nacechowanym złą wolą, zaniechaniem uniemożliwiała za życia spadkodawcy zaspokojenie jego podstawowych potrzeb życiowych”.
Z kolei przesłanka uporczywego uchylania się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą dotyczy w szczególności przypadków uporczywego zaniechania opieki nad spadkodawcą, do której zobowiązany jest członek jego najbliżej rodziny będący dzieckiem, współmałżonkiem lub rodzicem.
Na te dwie nowe przesłanki spadkobiercy nie będą mogli się powoływać, jeśli spadkodawca zmarł przed 15 listopada 2023 r., czyli przed dniem wejścia w życie zmienionego przepisu.
O tym, czy spadkobierca dopuścił się w stosunku do spadkodawcy zachowań klasyfikowanych jako niegodne i w konsekwencji utracił prawo do spadku, każdorazowo decyduje sąd. Spadkobiercy posiadający wiedzę, że inni spośród spadkobierców w ich ocenie dopuścili się wobec zmarłego czynów opisanych powyżej, powinni skierować do sądu pozew o uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia. Czas na wytoczenie takiego powództwa wynosi rok od dnia dowiedzenia się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż trzy lata od otwarcia spadku, czyli dnia śmierci spadkodawcy.
Należy pamiętać, że do uprawnień notariuszy nie należy uznawanie danej osoby za niegodną dziedziczenia. Jeżeli spadkobiercy mieliby zamiar potwierdzić prawa do spadku przed notariuszem, a nie sądem, wcześniej powinni uzyskać prawomocny wyrok uznający danego spadkobiercę za niegodnego dziedziczenia.
Prawo do wytoczenia powództwa o uznanie za niegodnego dziedziczenia mają nie tylko spadkobiercy zmarłego, ale i inne osoby bliskie, np. osoby, które dojdą do dziedziczenia w miejsce niegodnego spadkobiercy czy też osoby bliskie zmarłemu, dla których byłoby obrazą pamięci zmarłego, że do dziedziczenia dojdzie potencjalny spadkobierca, który zachowywał się wobec zmarłego wyjątkowo nagannie.
Agnieszka Hajdukiewicz
radca prawny
www.kancelariahajdukiewicz.com
tel.: 0048 504 078 866
Gazetka 229 – marzec 2024
