„Samobójstwo nie jest kwestią wyboru,
następuje, gdy cierpienie przekracza siły do walki z nim”


Według danych statystycznych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na całym świecie:
ponad 800 000 ludzi rocznie odbiera sobie życie,
co 40 sekund ktoś popełnia samobójstwo,
co 3 sekundy podejmowana jest przez kogoś próba samobójcza.

Samobójstwa są trzecią – po wypadkach i nowotworach – przyczyną zgonów młodych ludzi. Nie można ich więc traktować jako zjawiska marginalnego. Co więcej, według danych WHO liczba samobójstw popełnianych przez młode osoby w okresie dorastania w Stanach Zjednoczonych i krajach Europy stale wzrasta.

SAMOBÓJSTWA W LICZBACH
W Belgii samobójstwo jest najczęstszą przyczyną śmierci wśród osób od 15 do 45 r.ż. W skali globalnej to trzecia przyczyna zgonu w tej grupie wiekowej. Według najnowszych danych instytutu Sciensano (z 2021 r.) każdego dnia samobójstwo popełnia około czworo mieszkańców Belgii.

W wielu krajach samobójstwo stanowi jedną z głównych przyczyn śmierci wśród nastolatków. Mężczyźni odbierają sobie życie trzy razy częściej niż kobiety. Według obliczeń statystycznych więcej osób rocznie ginie śmiercią samobójczą niż w wyniku konfliktów zbrojnych i zamachów terrorystycznych liczonych razem.

DEFINICJA SAMOBÓJSTWA
Słowo „samobójstwo” pochodzi od łacińskiego suicidium, które stanowi źródłosłów dla określenia samobójstwa w wielu językach. W suicydologii (nauce zajmującej się samobójstwem) znana jest dyskusja wokół definicji samobójstwa. Złożoność tego zjawiska, różnica w motywacjach, a także różne konteksty utrudniają stworzenie spójnej definicji. Od 1986 r. funkcjonuje definicja sformułowana przez WHO: „[…] samobójstwo jest aktem o skutku śmiertelnym, który zmarły ze świadomością i oczekiwaniem takiego skutku sam zaplanował i wykonał w celu spowodowania zmian przez siebie pożądanych […]”.

PRZYCZYNY SAMOBÓJSTW
Na oddziale psychiatrycznym kliniki uniwersyteckiej Saint-Luc w Brukseli opiekunowie spotykają się codziennie średnio z jedną młodą osobą, która podjęła próbę lub ma zamiar popełnić samobójstwo. Czasami są to bardzo młode osoby – niektóre w wieku zaledwie 10 lat. – Przyczyn jest wiele – wyjaśnia kierownik tej jednostki, prof. Gérald Deschietere. Znaki ostrzegawcze obejmują zaburzenia psychiczne, takie jak depresja i stany lękowe, nadużywanie substancji psychoaktywnych, konflikty, izolację od rodziny lub społeczności, brak powiązań społecznych, traumy, przemoc, przypadki samobójstw w rodzinie, a nawet doświadczenia rasizmu czy dyskryminacji.

Literatura wyróżnia trzy podstawowe podłoża skłonności samobójczych.

1. Czynniki socjologiczne – uwzględnia się w nich stosunek danej osoby do społeczeństwa. Z samobójstwem egoistycznym mamy do czynienia wtedy, gdy jednostka żyła w oddaleniu od społeczeństwa. O samobójstwie altruistycznym mowa jest wówczas, gdy człowiek przywiązany jest w nadmierny sposób do norm i zachowań społecznych. Z kolei samobójstwo alienacyjne jest efektem nadmiernego oderwania danej osoby od norm społecznych i kulturowych.

2. Czynniki biologiczne są związane z genetycznymi uwarunkowaniami do podejmowania takich prób. Osoby, które miały w rodzinie podobne przypadki, są w pewnym stopniu obciążone genetycznie. Ryzyko powielania zachowań autodestrukcyjnych jest dużo wyższe. Czynniki biologiczne mogą mieć swoje źródło również w zaburzeniach neuronalnych, które wynikają z niskiego poziomu serotoniny. Jej brak lub niedobór mogą powodować silne zaburzenia psychiczne, a w konsekwencji nawet myśli samobójcze.

3. Czynniki psychologiczne często genezę mają w przeżyciach danej jednostki. Odebranie sobie życia stanowi efekt traumatycznego przeżycia lub wydarzeń. Może być również ostateczną próbą „uporania się” z problemami. Nie jest to więc ucieczka od samego życia, ale od komplikacji, które skutecznie je zatruwają.

MITY
Osoby, które mówią o samobójstwie, nie popełniają go.

Osoby, które mówią o samobójstwie, mogą szukać potwierdzenia swoich słów. Często mają myśli samobójcze, czują niepokój i brak nadziei, żywiąc przekonanie, że nie ma innego wyjścia. Ponad 80 proc. ludzi, którzy popełnili samobójstwo, komunikowało swoje zamiary przez zachowanie lub słowa. Zdarzają się samobójstwa bez zapowiedzi, jednak w większości przypadków daje się zauważyć wyraźne sygnały, że może dojść do samobójstwa, dlatego tak ważne jest, by ich nie lekceważyć, nawet jeśli wydawać się mogą mało realne.

Bezpośrednie pytanie o zamiar samobójstwa jest ryzykowne, dlatego że może się przyczynić do samobójstwa.

Jeśli dana osoba nie bierze pod uwagę takiego rozwiązania, bezpośrednie pytanie jej o to absolutnie nie doprowadzi do samobójstwa. Takie pytanie może jednak pomóc komuś, kto ma myśli samobójcze – osoba będąca w kryzysie ma wtedy okazję do podzielenia się ważnymi, choć trudnymi, problemami, z którymi się zmaga. W większości przypadków osobom mającym myśli samobójcze wydaje się, że nikt ich nie rozumie, że są samotne w swoich zamiarach i boją się o nich mówić. Szczera rozmowa może im tylko pomóc.

Ktoś, kto chce popełnić samobójstwo, popełni je bez względu na wszystko.

Ludzie o skłonnościach samobójczych są rozdarci pomiędzy chęcią życia a pragnieniem śmierci. Suicydolodzy twierdzą, że ludzie popełniają samobójstwa, ponieważ jest to jedyne rozwiązanie, które gwarantuje im koniec udręki psychicznej, przez jaką przechodzą, często przez długi okres. Takie osoby nie chcą śmierci, lecz aby skończyło się ich cierpienie. Większość ludzi, którzy chcą się porwać na własne życie, czuje się całkowicie zagubiona, nie widzi rozwiązań, ale tak naprawdę chce przetrwać. Odpowiednia pomoc w odpowiednim czasie może zmniejszyć cierpienie i ocalić życie wielu osób.

Tylko ludzie z zaburzeniami psychicznymi popełniają samobójstwa.

Choroby psychiczne, takie jak depresja kliniczna, oczywiście zwiększają ryzyko popełnienia samobójstwa. Jednak większość osób cierpiących na choroby psychiczne nie popełnia samobójstwa. Znacząca większość z tych, którzy odebrali sobie życie, była zdrowa psychicznie. Cierpienie psychiczne, smutek i poczucie beznadziei nie muszą być oznakami choroby psychicznej.

JAK WSPOMÓC OSOBY W KRYZYSIE?
Osoby z problemami często czują się osamotnione, ponieważ nie chcą lub boją się o nich mówić, a czasami nie mają w pobliżu kogoś zaufanego, do kogo mogłyby się zwrócić po poradę. Długotrwałym kryzysom często towarzyszy także depresja, która może doprowadzić do myśli i prób samobójczych. Problem dotyczy zarówno dorosłych, jak i młodzieży. Samobójstwo uważa się obecnie za zjawisko wielowymiarowe, będące wynikiem złożonej interakcji czynników biologicznych, genetycznych, psychologicznych, socjologicznych i środowiskowych.

Dla wielu młodych ludzi media społecznościowe mogą być źródłem bardzo silnego stresu i złego samopoczucia, które nigdy się nie kończy. Sieci te działają 24 godziny na dobę i pogłębiają cierpienia młodych ludzi. Rodzice, którzy są mniej obecni, nie zawsze dostrzegają, co się dzieje. – Trzeba o tym rozmawiać, otworzyć się i stawić czoła swoim lękom. Zadbać o to, żeby młodzi ludzie mogli porozmawiać o swoim cierpieniu, zanim ono narośnie i stanie się nie do zniesienia – mówi Dominique Nothomb, dyrektor belgijskiego Centrum Zapobiegania Samobójstwom.

To samo powtarza prof. Deschietere, ordynator oddziału psychiatrycznego w klinice Saint-Luc: – Jeśli młody człowiek nie może otwarcie porozmawiać o swoim dyskomforcie z rodzicami, musi mieć możliwość rozmowy z nauczycielem, albo jeszcze lepiej z profesjonalistą, tak aby myśl samobójcza nie pozostała w nim, ale aby można było nad nią pracować i ewentualnie znaleźć rozwiązanie.

Pracownicy służby zdrowia w Belgii wzywają władze publiczne do większej profilaktyki. Taki jest także cel kampanii Centrum Zapobiegania Samobójstwom.

Słuchaj – BĄDŹ UWAŻNY
Okaż wsparcie i troskę – NIE OCENIAJ
Pomóż znaleźć fachową pomoc – tak niewiele i aż tyle!

Każdy, kto ma myśli samobójcze, może skontaktować się z:

infolinią kryzysową Centre de Prévention du Suicide: 0800 32 123 (numer jest anonimowy, bezpłatny i dostępny całą dobę). Więcej informacji na www.preventionsuicide.be,
organizacją non-profit Un pass dans l’impasse: 081 777 150,
Logo-Parole, gdzie można umówić się na bezpłatną konsultację dla osób w trudnej sytuacji życiowej: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript..



Opracowanie: Magdalena Babiniec-Chmielewska
trenerka EEG neurofeedback,
neurologopeda, surdologopeda