Przedsiębiorcy mają czas do 1 stycznia 2024 r., aby dostosować swoje statuty do nowego prawa spółek. Poniżej wyjaśniamy, w jaki sposób obowiązkowa zmiana statutów pozwoli zoptymalizować i zabezpieczyć przyszłość twojej spółki.
- Chcesz prowadzić swoją firmę jak najdłużej… ale chciałbyś też, żeby pewnego dnia przejęli ją twoi następcy
W miarę powiększania się rodziny możesz być zmuszony do zakupu nowego samochodu lub do zamiany mieszkania na większe. To samo dotyczy firmy. W przypadku gdy syn miałby przejąć pewnego dnia jej stery – konieczna jest modyfikacja statutu, który stanowi podstawę prawną zmiany. Dzięki nowym zasadom wielu przedsiębiorców może rozwijać i kształtować swoją spółkę praktycznie bez ograniczeń. Dotyczy to firm, w których jedno z dzieci (lub partner) jest zaangażowane w działalność, a inne nie. Dzięki nowym zasadom możesz decydować, jaką wysokość dywidendy przypisujesz do akcji. Dzięki temu możesz przekazać większość akcji swoim dzieciom, zachowując większość zysków dla siebie. Innym rozwiązaniem jest przekazanie różnych praw do dywidendy dzieciom aktywnie pracującym w firmie w porównaniu z dziećmi, które w niej nie pracują, czyli są tzw. akcjonariuszami pasywnymi.
Oprócz zmodyfikowania i dostosowania statutu notariusz może doradzić akcjonariuszom w kwestiach związanych z prawem spadkowym. To zupełnie zrozumiałe, że akcjonariusze-dzieci mogą mieć pytania dotyczące wartości swoich akcji i wpływu na dziedziczenie, jeśli istnieją akcje z różnymi prawami do dywidendy. Aby uniknąć przyszłych sporów, notariusz może zaproponować uregulowanie tego za pomocą umowy sukcesyjnej. Zasiadając do rozmów, każdy z akcjonariuszy może sprawdzić, czy wszyscy zostali potraktowani w sposób równy, aby uniknąć sporów po śmierci rodzica-przedsiębiorcy.
- Chcesz uczynić swoje przedsiębiorstwo silnym
Jako przedsiębiorca wkładasz w swoją firmę całe serce i poświęcasz jej czas, ale los bywa nieprzewidywalny – może zdarzyć się choroba, wypadek, nawet śmierć. Sukcesja przedsiębiorstwa jest często trudnym tematem, który ma nierzadko dramatyczne konsekwencje, jeśli nie zostanie osiągnięte żadne porozumienie dotyczące przejęcia schedy po zmarłym szefie firmy.
Przedsiębiorca często chce przekazać firmę swoim dzieciom, zachowując pewną kontrolę. Dziś, dzięki zmianom prawym z 2019 r., jest to już możliwe. Na przykład przedsiębiorca może przekazać udziały z zastrzeżeniem prawa użytkowania, natomiast dzięki nowym przepisom dotyczącym prawa spółek nie zawsze trzeba tego dokonywać poprzez darowiznę. Można – poprzez zmianę swojego statutu – odłączyć udziały od praw głosu. Na przykład można przekazać udziały niektórym dzieciom, nie nadając im prawa głosu. Osoby, które naprawdę potrzebują prawa do podejmowania decyzji, mogą uzyskać udziały o wielokrotnym prawie głosu. Notariusz może doradzić, która metoda oferuje najwięcej możliwości w twoim przypadku.
Ale co się dzieje, jeśli jeden z akcjonariuszy SRL chce się wycofać i sprzedać swoje udziały? To kolejny krytyczny moment dla trwałości przedsiębiorstwa. Jeśli statut nie jest zmieniony, obowiązują stare zasady: udziały są nieprzenoszalne, chyba że współudziałowcy się zgodzą. Nowe prawo spółek łagodzi ten surowy sposób postępowania i pozwala na inne rozwiązania oraz na swobodne przekazywanie udziałów. SRL jako „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” może więc stać się bardzo elastyczna, jeśli chodzi o przenoszenie udziałów, pod warunkiem że statut zostanie dostosowany do nowych przepisów. To może być istotne – wystarczy pomyśleć o przypadku, gdy prezes spółki chce wprowadzić osobę z zewnątrz, niezależnie od udziałów swoich dzieci, aby ta nowa osoba wspierała je strategicznie. Może również nie chcieć przekazywania udziałów, ponieważ takie rozwiązanie mogłoby zagrozić przyszłości firmy. Dla przykładu wyobraźmy sobie, że praca razem ze wspólnikiem idzie ci bardzo dobrze, świetnie się rozumiecie i uzupełniacie, ale wiesz, że będzie on mniej skłonny to konstruktywnej współpracy z twoimi dziećmi, gdy już nie będziesz pracować. To również można przewidzieć, wprowadzając odpowiednie zapisy do statutu.
A co z większymi przedsiębiorstwami? Prezesi, którzy kierują SA, mają również obecnie więcej opcji. W przeciwieństwie do wcześniejszych uregulowań SA może działać z jednym administratorem. Może on sobie zapewnić ochronę przed odwołaniem poprzez statut. Ponadto statut może również wskazywać następcę w przypadku śmierci, co jest rozwiązaniem bardzo pragmatycznym i zapewnia bezpieczeństwo obrotu prawnego.
Jeśli przychodzisz do notariusza w celu zmiany statutu, może to być idealna okazja do omówienia, kto czym się zajmie w firmie w przypadku choroby lub czasowej niedyspozycji administratora. Można to uregulować za pomocą umowy pozasądowej, ale umowa oraz statut spółki muszą być zgodne, aby uniknąć wszelkich dyskusji. Ty jako prezes najlepiej znasz swoją spółkę oraz osoby współpracujące, więc to tobie będzie najłatwiej wskazać osobę, która w razie potrzeby może cię zastąpić w prowadzeniu firmy.
- Wykonujesz wolny zawód
Przed reformą spółka partnerska (SC) była atrakcyjną formą dla wolnych zawodów, np. adwokatów. W przeciwieństwie do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (SRL) istniała elastyczna opcja wyjścia wspólnika ze spółki partnerskiej. Ze względu na nowe przepisy firmy zrzeszające przedstawicieli wolnych zawodów nie mogą już organizować się jako SC. Obecnie SC jest zastrzeżone wyłącznie dla form przedsiębiorstwa, w których partnerstwo spółdzielcze ma centralne znaczenie, czyli np. kooperatywy rolnicze. Przedsiębiorstwa zrzeszające wolne zawody muszą przekształcić się w inną formę spółki – w tym przypadku SRL jest najbardziej oczywistym wyborem. Ale nie martw się: możliwość elastycznego wchodzenia do przedsiębiorstwa i wychodzenia z niego dotyczy obecnie również SRL. Po zmianie statutu przedstawiciele wolnych zawodów mogą opuścić przedsiębiorstwo, płacąc odpowiednią sumę pieniędzy. Akcjonariusz nie może wycofać się przez pierwsze trzy okresy rozliczeniowe (w celu ochrony przedsiębiorstwa), ale poza tym sprawy mogą być załatwione swobodnie. W statucie wspólnicy mogą wydłużyć ten okres i określić warunki obliczania kwoty wyjścia.
- Odzyskaj swój kapitał zakładowy
Należy zaznaczyć, że dostosowanie statutu może przynieść ci znacznie więcej korzyści niż kosztów z tą zmianą związanych. Czy wiesz, że zmiana statutu pozwala ci również odzyskać część wniesionego kapitału? SRL nie ma już kapitału (minimalnego), więc dopóki w przedsiębiorstwie pozostaje wystarczająco zasobów, aby utrzymać działalność, możesz ponownie „udostępnić” część swoich niedostępnych wcześniej aktywów.
- Konsekwencje niedostosowania statutu do 31 grudnia 2023 r.
Jeśli przedsiębiorcy nie dostosują swoich statutów na czas, ich spółki zostaną automatycznie przekształcone w formę prawną przewidzianą przez nowe przepisy, począwszy od 1 stycznia 2024 r. Następnie w ciągu sześciu miesięcy od przekształcenia będzie konieczne zwołanie walnego zgromadzenia w celu dostosowania statutu do nowej formy prawnej. Ponadto zarząd będzie także ponosił odpowiedzialność, jeśli spółka nie wypełni swoich zobowiązań. W przypadku spółek jednoosobowych ta odpowiedzialność zostanie bezpośrednio przeniesiona na jedynego akcjonariusza. Ci, którzy posiadają SCRL (spółki prawa handlowego), będą mieli problemy w przypadku automatycznego przekształcenia, ponieważ niektóre SCRL będą musiały stać się SRL, a inne mogą pozostać SCRL. Bez zmiany statutu ich sytuacja będzie niepewna.
Spółki komandytowo-akcyjne, które mają obecnie wielu administratorów, staną się niezdolne do zarządzania, ponieważ w przypadku automatycznego przekształcenia mogą zachować tylko jednego administratora.
Jeśli ten artykuł dotyczy także twojej firmy, nie czekaj – zapraszamy do kontaktu.
Agnieszka Sità
prawnik w ASBL Trampolina,
współpracownik Kancelarii Notarialnej w Brukseli
Gazetka 224 – wrzesień 2023
